مسابقه نابرابر / دنیای عجیب در انتخابات مجلس 2016 ایران

دنیای عجیبی است. تعداد زیادی رد صلاحیت می شوند و عده‌ای دیگر سکوت می کنند و به جای حذف رقیب در صحنه انتخابات از طریق رای مردم از  حذف آن ها در مرحله احراز صلاحیت خوشحال هم نشوند بی تفاوت عبور می کنند غافل از اینکه چیزی که در این میان خدشه دار می شود حقوق شهروندی است.

 

دوره دهم مجلس شورای اسلامی صحنه حذف تعداد زیادی از داوطلبان مجلس شورای اسلامی از رقابت برای تصدی صندلی های سبز بهارستان بود. به طوری که سید حسین مرعشی، رئیس کمیته استان های شورای سیاست گذاری اصلاح طلبان در مصاحبه ای گفت: « بی سابقه ترین رد صلاحیت ها از انقلاب تاکنون شاهد آن بودیم. انتظار داشتیم هیات های نظارت رهنمودهای رهبری در خصوص انتخابات را مدنظر قرار می دادند.در کل کشوراز 3000نفر کاندیدای اصلاح طلب 30 اصلاح طلب تایید صلاحیت شدند.»

 

حسن روحانی نیز روز یکشنبه در نشست خبری از این موضوع ابراز ناخرسندی کرد و اعلام کرد که از اختیارات قانونی خود برای کم کردن تعداد رد صلاحیت ها استفاده خواهد کرد. اما این اولین دوره ای نیست که رد صلاحیت ها با اعتراض روبه‌رو می شود. تقریبا از دوره چهارم مجلس شورای اسلامی تا کنون در هر دوره این رد صلاحیت ها وجود داشته و این موضوع بیشتر دامن چپ‌های قدیم و اصلاح‌طلبان جدید را گرفته است.

 

نکته قابل توجهه در این موضوع سکوت رقیب در برابر این رد صلاحیت هاست و گویی این اتفاق برای آن ها هیچ اهمیتی ندارد. البته  برخی چهره های اصولگرا نسبت به نحوه برخورد همفکران‌شان نسبت به این رد صلاحیت ها و نادیده گرفتن حقوق شهروندی اعتراض کرده‌اند. احمد توکلی، نماینده مجلس شورای اسلامی در این رابطه گفته است: اصولگرایان نسبت به حقوق شهروندی کم کاری کرده‌اند. وی ایراد اصولگرایان را غفلت از حقوق شهروندی و آزادی در کشور بیان کرده است.

 

  عباس سلیمی نمین نیز در رابطه با این موضوع واکنش نشان داده و بیان کرده است: «تفکر اصولگرایی رابطه تنگاتنگی با آزادی و حقوق شهروندی دارد، منتها از آنجا که اصولگرایی یک طیف است نمی توان در این باره یک نگاه مشابه به کلیت اصولگرایی داشت.» وی در ادامه می گوید: «برخی اصولگرایان تصور می کنند در مقام دفاع از مبانی و اصول اگر یک نوع سختگیری‌هایی اعمال کنند در واقع نوعی پایبندی به اصول انجام داده اند در حالی که این روش درست صیانت و دفاع از مبانی و اصول نیست.» البته سلیمی نمین تصریح می کند: « اینها بخشی از اصولگرایان هستند و تمامیت اصولگرایان را شامل نمی شوند. در جریان اصلاح طلب هم طیفی به بهانه توجه به آزادی، مبانی را ساده می گیرند که در واقع اینها به آن دسته از اصولگرایان کمک می کنند که محدودیت بیشتری را قائل شوند.» اما در مجالس گذشته چه اتفاقی افتاده و رد صلاحیت ها بیشتر دامن چه گروهی را گرفته است

مجالس گذشته چگونه بوده اند؟
مجلس سوم شاید در زمینه رد صلاحیت ها بحثی را با خود به همراه نداشت اما در مرحله برگزاری انتخابات حاشیه هایی به همراه داشت. در این دوره حزب جمهوری اسلامی منحل و روحانیون و روحانیت دو قطب سیاسی جدید در ایران بودند. راست ها در قالب جامعه روحانیت مبارز و چپ ها در نظر مجمع روحانیون مبارز در این دوره از انتخابات شرکت کردند. در این انتخابات از ۲۷ میلیون و ۹۸۷ هزار نفر جمعیت واجد شرایط رای دادن، ١٦ میلیون و ٧١٤ هزار نفر یعنی حدود ۶۰ درصد واجدان شرایط پای صندوق های رای رفتند. میزان مشارکت در استان تهران ۴۳ درصد بود که کاهشی ۱۷ درصدی را نسبت به دوره قبل نشان می داد . این دوره از انتخابات در مرحله رد صلاحیت ها حاشیه کمتری داشت اما در مرحله شمارش آرا علی اکبر محتشمی وزیر کشور با شورای نگهبان یک چالش را در مورد بازشماری آرا به همراه داشت که در نهایت  به استعفای صافی گلپایگانی از شورای نگهبان پس از هشت سال دبیری این شورا منجر شد.

مجلس چهارم و شروع بحث ها
در دوران انتخابات مجلس چهارم قانون انتخابات ماده جدیدی را به خود دید و اولین بحث ها منجر به رد صلاحیت ۸۰ نفر از نامزدهای طیف چپ منجر شد که قریب به ۴۰ نماینده مجلس نیز جزو ردصلاحیت شده ها بودند. اما طیف راست ایران در مقابل این رد صلاحیت سکوت کرده و واکنش خاصی را نشان نداد. جامعه روحانیت مبارز با شعار «پیروی از خط امام، اطاعت از رهبری و حمایت از هاشمی»به صحنه انتخابات آمد. گروه‌های همسو با این تشکل (همچون جمعیت مؤتلفه اسلامی، جامعه وعاظ، جامعه اسلامی مهندسین، جامعه زینب و جامعه اصناف و بازار) نیز از فهرست جامعه روحانیت مبارز حمایت کردند.

مجلس پنجم و انتخابات چهار قطبی
در این دوره از انتخابات، فضای انتخاباتی از حالت دو قطبی خارج و با حضور چهار طیف سیاسی ائتلاف خط امام، جامعه روحانیت مبارز، کارگزاران سازندگی و جمعیت دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی برگزار شد. در انتخابات مجلس پنجم، تایید صلاحیت برخی از نیروهای ملی– مذهبی ازجمله عزت ا... سحابی، غلامعباس توسلی و ابوالفضل بازرگان در آخرین لحظات اعلام فهرست نامزدهای تایید صلاحیت شده از نکات قابل توجه در این انتخابات بود.

مجلس ششم و دولت اصلاحات
ششمین دوره انتخابات مجلس در حالی برگزار شد که دولت اصلاحات روی کار آمده بود و همفکران این دولت به دنبال کسب اکثریت کرسی های این مجلس بودند. عده ای معتقدند حاشیه های این مجلس بر متن آن ارجحیت دارد و این مجلس را یکی از جنجال برانگیز ترین مجالس ایران می دانند. در این دوره رد صلاحیت عبدا... نوری، هاشم آقاجری، حمیدرضا جلایی پور و عباس عبدی از اتفاقات قبل از انتخابات بود.البته در این دوره نیز ملی- مذهبی هایی همچون علی رضا رجایی و رحمان کارگشا تایید صلاحیت شدند. این دوره شاهد حضور فعال احزاب در انتخابات بود و احزابی مانند جبهه مشارکت ایران اسلامی، کارگزاران سازندگی و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از جناح چپ دست بالا را در این انتخابات داشتند. جامعه روحانیت مبارز و جمعیت های سیاسی همسو با آن همچون جمعیت موتلفه اسلامی و جامعه اسلامی مهندسین نتوانستند کرسی های زیادی در این دوره از مجلس کسب کنند. استعفای دسته جمعی اکثریت نمایندگان این مجلس زمینه را برای رد صلاحیت حداکثری اصلاح طلبان در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی فراهم کرد.

دوره هفتم و رد صلاحیت گسترده
هفتمین انتخابات مجلس شورای اسلامی با استعفا و تحصن نمایندگان مجلس ششم همراه بود.  در این دوره بیش از ۳۶۰۰ نفر از میان حدود ۸۱۵۰ نامزد نمایندگی مجلس رد صلاحیت شدندو افزایش 500 درصدی رد صلاحیت  را نسبت به دوره های قبل به همراه داشت.در این دوره اکثریت قریب به اتفاق وزرای دولت اصلاحات، استانداران، معاونان و مشاوران رئیس جمهور، به رد صلاحیت گسترده نامزدهای انتخاباتی اعتراض کردند. در این انتخابات، تشکل های سنتی چون جامعه روحانیت مبارز و حزب موتلفه اسلامی از تشکل«ائتلاف آبادگران ایران اسلامی» حمایت کردند.نکته قابل توجه سکوت اصولگرایان نسبت به رد صلاحیت ها بود.

هشتمین دوره مجلس در دولت مهرورز
احمدی نژاد رئیس جمهور ایران شد و جناح چپ قدرت را در قوه مجریه به جناح راست واگذار کرد. در این دور نیز رد صلاحیت ها گسترده بود و خبری از انتقاد اصولگرایان نسبت به این موضوع نبود. البته وقتی اصولگرایان در دوره های قبل نسبت به رد صلاحیت‌ها سکوت کردند عجیب نبود حالا که دولت از همفکران خودشان است تئوری به دست آوردن مجلسی مانند مجلس ششم و همسو با دولت را در ذهن خود بپرورانند.  از همان ابتدا  و در مرحله هیات های اجرایی تمامی نامزدهای شاخص اصلاح طلبان ردصلاحیت شدند. و از میان معدود اصلاح طلبانی که تایید شدند، جمع کوچکی مانند محمد علی کریمی، حسین امیری، نصرا... ترابی، محمدرضا تابش به مجلس راه یافتند و فراکسیون اقلیت را سامان دادند. در این دور اختلاف نظر ها میان اصولگرایان و حامیان احمدی نژاد ایجاد شده بود و به نوعی باعث شکافی در میان اصولگرایان شد.

نهمین دوره در سایه اختلافات
نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در حالی برگزار شد که به دلیل اختلافات در میان گروه های سیاسی به واسطه حوادث سال 88 تعداد کثیری از اصلاح طلبان تصمیم گرفتند در این انتخابات شرکت نکنند و کاندیدایی نداشته باشند. شاید این تنها دوره ای از انتخابات مجلس بود که اصولگرایان در یک رقابت درون گروهی با همفکران خود به جای پیروزی بر رقیب به فکر شکست دادن همفکران خود در صحنه انتخابات بودند.از نکات قابل توجه این دوره از انتخابات رای رئیس دولت اصلاحات بود که انتفاداتی را به همراه داشت.برخی اصلاح طلبان به خاتمی انتقاداتی را مطرح می کردند و حضور خاتمی در صحنه انتخابات بعد از اتفاقات آن روزها نشان داد که باید به سیاست نگاه بلند مدت داشت. در این دوره چون اصلاح طلبان کاندیدایی نداشتند رد صلاحیت ها حاشیه خاصی به همراه نداشت. البته چهره‌های اصلاح طلبی همچون محمد رضا تابش در این دور ثبت نام و توانستند به مجلس راه پیدا کنند.

دهمین دوره از انتخابات و اتفاقات پیش رو
دهمین دوره انتخابات مجلس در حالی برگزار می شود که حسن روحانی با شعار اعتدال و دولت ائتلافی روی کار آمده است. روحانی و دولتش چالش های زیادی را با مجلس نهم داشتند و حامیان وی بر این باورند که ترکیب مجلس آینده باید همسو با دولت شود. سه روز از اعلام نظر هیات های نظارت بر انتخابات می گذرد و رد صلاحیت گسترده حامیان دولت و اصلاح طلبان از حاشیه های این دوره بوده است. اما این بار این رد صلاحیت دامن اصولگرایان حامی دولت را هم گرفته است و باز هم اصولگرایان در فضای سیاسی ترجیح می دهند سکوت کنند. در این دوره و تا این لحظه از مجموع  12477 نفر ثبت نام کننده بیش از 7200 نفر رد صلاحیت شدند.

 

هرچندحشمت فلاحت‌پیشه به «قانون» می گوید که در رابطه با این موضوع سکوت می‌کنم و عماد افروغ هم از مصاحبه امتناع می کند اما سید رضا اکرمی نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و این رد صلاحیت هارا عجیب خواند و از سویی جواد آرین منش معتقد است باید زمینه برای حضور حداکثری گروه های سیاسی فراهم شود. رهبر معظم انقلاب نیز در آخرین بیانات خود از لزوم حضور همه گروه های سیاسی در انتخابات حتی مخالفان نظام سخن گفته اند. 40 روز تا انتخابات مجلس زمان باقی است و رد صلاحیت های گسترده می تواند بر میزان مشارکت عمومی تاثیر بگذارد. باید دید در نهایت فضای سیاسی حاکم بر انتخابات چگونه رقم می خورد. اصلاح طلبان، حامیان دولت و معتدلین اصولگرا فرصت حضور پیدا خواهند کرد یا انتخاباتی همانند مجلس نهم را شاهد خواهیم بود.

جواد آرین منش
فعال اصولگرا
تشکل های سیاسی و احزاب معمولا در ارتباط با مسائل کشور مسائل سیاسی و انتخابات دارای رای و نظر بوده و پیرامون مسائل انتخابات دارای موضع هستند. من معتقدم در ارتباط با تضییع حقوق افراد، نه تنها احزاب و گروه ها بلکه آحاد مردم در حد خودشان باید در جهت احقاق حقوق هموطنان خودشان در هر زمینه در چارچوب قوانین تلاش کنند. اگر ما خواستار مشارکت حداکثری هستیم و می‌خواهیم به توصیه رهبری عمل کنیم باید مشارکت حداکثری را در همه ابعاد موردتوجه قرار دهیم و فضارا برای رقابت همه گروه های سیاسی فراهم کنیم. اگر کاندیداها با تکثر و تعداد بیشتری وارد صحنه انتخابات شوند نه تنها این رایک نقطه ضعف نمی دانم بلکه آن را نقطه قوت و مصداقی از مشارکت حداکثری می دانم.

 

مردم باید بتوانند از میان بیشترین ها بهترین ها را انتخابات کنند و طبیعتا این اتفاق زمانی تحقق پیدا می کند که مجریان، ناظران و شورای نگهبان زمینه را برای حضور همه تفکر های سیاسی فراهم کنند اجازه دهند همه آنهایی که دارای شرایط لازم هستند در صحنه انتخابات بمانند. وقتی افراد شناخته شده در انتخابات ثبت نام می کنند عدم احراز صلاحیت آن ها جالب به نظر نمی رسد و دلیل مناسبی برای کنار گذاشتن آن ها نیست.نکته مهم تر آنکه عنوان اصولگرا و اصلاح طلب نباید معیاری برای رد یا تایید صلاحیت افراد باشد.ما در میان اصولگرایان افرادی را داریم که فاقد صلاحیت های لازم برای حضور در مجلس هستند ورفتار هایی مغایر قانون انجام می دهند از سویی دیگر اصلاح طلبانی را داریم که  به دلیل اصلاح طلب بودن نمی توان آن ها را رد کرد. در مجموع باید نسبت به رد صلاحیت ها حساسیت بیشتری در زمینه دقت در عمل را انجام داد تا زمینه های انتخابات حداکثری فراهم شود.

سید رضا اکرمی
عضو جامعه روحانیت مبارز
من موافق نبش قبر دوره های قبل مجلس نیستم و معتقدم که باید نگاه رو به جلو در زمینه انتخابات داشت و باید از بسیاری از دوره های قبل و اتفاقات آن دوره ها بگذریم و با نگاه به آینده طبق فرمایشات مقام معظم رهبری زمینه را برای حضور حداکثری فراهم کنیم. به نظرم باید بیاییم از امروز به بعدزمینه حضور  78 میلیون جمعیت ایران و کسانی که واجد شرایط رای دادن هستند را فراهم کنیم.

 

در رابطه با عملکرد شورای نگهبان هم باید بگویم که در هر دوره شورای نگهبان یک روش یا سیاستی به کار می برد که در دوره قبل به کار نبرده است و ماباید در فضای گفت و گو با آن ها بگوییم که اعضای محترم شورای نگهبان، این نماینده ای که هم اکنون نماینده مجلس است و در چارچوب نظام فعالیت می کند و مجلس هم بر کار آن نظارت دارد به چه دلیل صلاحیت او را رد می کنید. به چه دلیل صلاحیت شهاب الدین صدر که تا نایب رییسی مجلس پیش رفته است را رد صلاحیت می کنید. البته از نظر قانونی این افراد اجازه دارند که شکایت کرده و دلایل رد صلاحیت خود را جویا و مشکل را رفع کنند و امیدواریم که شورای نگهبان و مجریان بتوانند به شرایطی برای حضور حداکثری برسند.

 

 کاریکاتور: علی میرایی