+0 به یه ن / بپسند
ملّت نئجه تاراج اولور- اولسون، نه ایشیم وار؟
دشمن‌لره محتاج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
قوی من توخ اولوم اؤزگه‌لرایله نه‌دی کاریم!
دونیا و جهان آج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
سس سالما، یاتانلار آییلار، قوی هله یاتسین،
یاتمیشلاری راضی دگولم، کیمسه اویاتسین،
تک تک آییلان وارسادا، حق دادیمه چاتسین،
من سالم اولوم جمله جهان باتسادا باتسین،
ملّت نئجه تاراج اولور- اولسون، نه ایشیم وار؟
دشمن‌لره محتاج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
سالما یادیما صحبت تاریخ جهانی،
ایام سلفدن دئمه سؤز بیر ده فلانی،
حال ایسه گتیر میل ائله‌ییم دولمانی، نانی،
مستقبلی گؤرمک نه گرک، عمردو فانی،
ملّت نئجه تاراج اولور- اولسون، نه ایشیم وار؟
دشمن‌لره محتاج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
اولاد وطن قوی هله آواره دولانسین،
چرکاب سفالتله الی، باشی بولانسین،
دول عورت ایسه سائله اولسون، اودا یانسین،
آنجاق منیم آوازه‌ی شانیم اوجالانسین،
ملّت نئجه تاراج اولور- اولسون، نه ایشیم وار؟
دشمن‌لره محتاج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
هر ملّت ائدیر صفحه‌ی دنیاده ترقی،
ائیلر هره بیر منزل و مأواده ترقی،
یورغان دوشه‌گیمده دوشه گر یاده ترقی،
بیز ده ائده‌ریک عالم رؤیاده ترقی،
ملّت نئجه تاراج اولور- اولسون، نه ایشیم وار؟
دشمن‌لره محتاج اولور- اولسون نه ایشیم وار؟
شاعر: میرزا علی اکبر صابر(هوپ هوپ نامه)
***نوحه اکبرییه
باخدی چون اکبری‌نین نیزده لیلا اوزونه،
گوردی زلفی توکولوب چون شب یلدا اوزونه،
گلدی شوره دئدی: ای شمع شبستانیم اوغول،
یئتمه‌دین کام مراده مه تابانیم اوغول،
حشره تک دیلده قالیب چخمادی بو جانیم اوغول،
گلمه‌ییدی آنان، ای کاش، بو دونیا اوزونه
ای صبا! بیرجه اس، اول زلف پریشانی داغیت،
خانمان دل ویرانه‌ی لیلانی داغیت،
دلی ویرانه‌ی لیلا کیمی دونیانی داغیت،
قویما دوشسون داخی اول زلف سمن‌سا اوزونه
چون کنار ائتدی صبا زلف شکن پر شکنی،
گورونوب هاشمی خال ایله خط والحسنی،
محو اولوب جمله‌سی توکدویئده دف، دائره‌نی،
بیر باخیب اکبره، بیر باخدیلا لیلا اوزونه
قاشلارین طاغی اوغول سوره‌ی یاسین اوخویور،
باخسا هر کیم اوزونه آیه‌ی تحسین اوخویور،
اهل قرآندی بولار جمله‌سی «طا- سین» اوخویور،
نئجه چکدیله قیلینج مظهر «طاها» اوزونه؟
دئدیلر کیمدی بو عورت بیزی نالان ائله‌ین،
یوخسا لیلادی بو مجنون کیمی افغان ائله‌ین،
سنی، ای تازه جوان قانینا غلطان ائله‌ین،
نئجه محشرده باخار حضرت زهرا اوزونه؟
ائتدیلر چاه زنخدانینا حسرتله نظر،
زر خرید اولماق اوچون بیر- بیرینه وئردی خبر،
توکدولر شمعِ زلیخالاری چون اشک بصر،
باخدیلار حسرت‌ایله یوسف بطحاء اوزونه
عارضین صفحه‌ی انجیل خداوند ودود،
نیزه باشیندا باشین هم اوخویور سوره‌ی هود
دئیه‌سن نیزه آیاغیندا دوروب قوم یهود،
دارین اوستونده باخیرلار هامی عیسی اوزونه
مظهر حسننه عنبر رخ آلیندی سنین،
آیه‌ی «شمس ضحا» مهر جمالیندی سنین،
سوره‌ی «نون- قلم» هاشمی خالیندی سنین،
کاکلین پرده چکیب لیلة الاسرا اوزونه
باشداکی شور شهادتدی سنین تاجین اوغول،
عارضین کعبه، حرملر هامی حجاجین اوغول،
رفرفین نیزه مبارکدی بو معراجین اوغول،
قاشلارین قبله‌دی «قوسین او ادنی» اوزونه
گه اوزون آئینه‌ی مصحف و تورات و زبور،
آتش طور تجلّادی جمالیندا ظهور،
مصر دیر شام بو قبطی‌لره، یا وادی طور،
آل فرعون گلیب باخماغا موسی اوزونه
«صابرا» هر ایل عزا ساخلا علی اکبره سن،
کربلاده گلیب آغلا، او شهِ داوره سن،
گل قیامتده بو جمع ایله صف محشره سن،
قالما حسرت ایکی دونیاده بو مولا اوزونه
میرزا علی اکبر صابیر
***مه محررمین تازه هلالی
عرصهی عالمین یئنه وضعی بلالی گورسه‌نیر،
یوخسا ثباتِ عالمین حینِ زوالی گورسه‌نیر!
آینه‌ی جهاندا بیر سرعتیِ غم نماله‌نیر،
وقعه‌ی نوح دور مگر کیم یئنه ابتداله‌نیر؟
یوخسا سنینِ عالمین گونلری انتهاله‌نیر؟
یاکی، مهِ محرّمین تازه هلالی گورسه‌نیر،
ای افق، اولما منجلی عرصهی فاجعات اوچون،
ائتمه عیان هلالینی ماتمِ کاینات اوچون،
تیغ جفایه کسمه بو تشنه‌لری فرات اوچون،
نهر فراته باخ، نئجه ماء زلالی گورسه‌نیر!
آی آچیلان صباخِ غم، شام اول آچیلما بیر زمان!
یثرب و مکه سرورین سالما بلایه، الامان!
گرچی عراقه جلب ائدیر میرِ حجازی کوفیان،
لیک بو یولدا اونلارین اوزگه خیالی گورسه‌نیر!
گئتمه، دور، ای قطار غم! گور اوجالان نوالری،
چکمه دیار غربته بو وطن آشنالری،
دوز دئییل اهل کوفه‌نین عهدلری، وفالری،
عهد شکن‌دیر عاقبت، گرچی وفالی گورسه‌نیر!
گریه‌ی زاریم ائتمه‌دی عالمی غرق اشک تر،
جانِ جهانی توتمادی آتشه، اودلانان جگر،
باشلا فغانه باری، ای بولبولِ طبعِ نوحه‌گر،
سنله بلالی «صابرین» باشی بلالی گورسه‌نیر
میرزه علی اکبر صابیر
***
تپنمه، آماندریر
ترپنمه آماندیر، بالا، غفلتدن آییلما!
آچما گوزونو، خواب جهالتدن آییلما!
لای لای، بالا، لای لای
یات، قال دالا، لای لای!
آلدانما، آییقلیقدا فراغت اولا هیهات!
غفلتده کئچنلر کیمی لذت اولا هیهات!
بیدار اولانین باشی سلامت اولا، هیهات!
آت باشینی یات، بستر راحتدن آییلما!
لای لای، بالا، لای لای
یات، قال دالا، لای لای!
آچسان گوزونو رنج، مشقت گوره‌جکسن
ملتده غم، امتده کدورت گوره‌جکسن
قیلدیقجا نظر ملته حیرت گوره‌جکسن
چک باشینا یورغانینی، نکبتدن آییلما!
لای لای، بالا، لای لای
یات، قال دالا، لای لای!
بیر لحظه آییلدینسا قوتار جانینی، یوخلا
آت تریاکینی، چک،بابا قلیانینی، یوخلا
اینجینسه ساغین وئر یئره سول یانینی، یوخلا
ایللرجه شعار ائتدیگین عادتدن آییلما!
لای لای، بالا، لای لای
یات، قال دالا، لای لای!
گوز نوری‌دیر اویقو، اونو، دور ائتمه گوزوندن
یول وئرمه مبادا چیخا بیر لحظه سوزوندن
اما ائله برک یوخلاکی، حتی گئت اوزوندن
آفاقی دوتان شور و قیامتدن آییلما!
لای لای، بالا، لای لای
یات، قال دالا، لای لای!
صابیر
***
نظر خلقده پاک اول
جهد ائیله سن آنجاق نظر خلقده پاک اول
مخلوقی ایناندیر
خاصیتین اود اولسادا، اطوارده خاک اول
سوک عالمی، یاندیر
خلقین نظرین جلب ائله قورشاغه قبایه
مجلوب عیون اول
هر حیله و بیژلیکله گیر، البته، عبایه
ایمانه ستون اول
سعی ائیله کی، ساققال اوزانیب اوچ چره‌ک اولسون
پاپاق اونا نسبت
قورشاق‌دا، بیلیرسن کی، اون آرشین گره‌ک اولسون
تفضیله نه حاجت
قویما یئره تسبیحینی، ال چکمه دعادن
اوراد اوخو دایم
مجلسده چکیب دوت اوزونو، اول نجبادن
سوز سویله ملایم
ایشته گئیینیب مذهبی، ایمانی بوروندون
پک محترم اولدون
ایندی نظر خلقده سن پاک گوروندون
اهل کرم اولدون
باشدان آیاغا امن و آمان اولدی وجودون
زهد ایله بیتیشدین
نولماق دیله‌ییر دینسه همان اولدی وجودون
مقصوده یئتیشدین
وقت اولدوکی، ایندی ائده‌سن عالمی تالان
دوت قویما قاچانی
حکم ایندی سنیندیر، دخی چک ایشلره سامان
ییغ مشکل آچانی
دول عورته بیداد ائله، ایتامه خیانت
خوف ائتمه اجلدن
مکر ایسه اوزون قیل، اوخو شیطانه ده لعنت
شاد اول بو عملدن
ال چکمه حیل‌دن
تزویر و دغل‌دن
ایمانی‌ده وئرسن
وئرمه پولی الدن
صابیر
***بیر مجلیسده اون ایکی کیشی نین صحبتی
وکیل: حق‌سیزه حقلی دئییب بیر چوخ گناهه باتمیشام
حکیم: دردی تشخیص ائتمییوب، قوم- اقربا آغلاتمیشام
تاجر: من حلال‌ایله حرامی بیر- بیرینه قاتمیشام
روضه خوان: امتین پولین آلیب، من گوزلرین ایسلاتمیشام
درویش: نرده بولسام سوق آچیب مین- مین یالان سوز ساتمیشام
صوفی: روز و شب حق، حق دئییب، من هر کسی اویناتمیشام
ملانما: گونده بیر فتوا ایله، مخلوقی من آلداتمیشام
علم: قطع امید ائتمیشم، یک‌سر بو قومی آتمیشام
جهل: اورتادا کیف ائیلییوب، من هر مرامه چاتمیشام
شاعر: بولبوله، عشقه، گوله، دائر یالان فیرلاتمیشام
عوام: آنلامام هرگز، جهالت بسترینده یاتمیشام
غزئته‌چی: من جریده‌م دولماق ایچون مطلبی اوزاتمیشام
صابیر
***آ شیروانلیلار!
اشهد بالله العلی العظیم
صاحب ایمانم، آ شیروانلیلار!
یوخ یئنی بیر دینه یقینیم منیم
کهنه مسلمانم، آ شیروانلیلار!
شیعه‌یم، اما نه بو اشکالدن
سنی‌یم، اما نه بو امثالدن
صوفی‌یم، اما نه بو ابدالدن
حق سئون انسانم، آ شیروانلیلار!
امت مرحومه و مغفورایله
امردهیم طاعت مزبورایله
کفریمه حکم ائیلمه‌یین زورایله
قائل قرآنم، آ شیروانلیلار!
میرزه علی اکبر صابیر
***
قویما گلدی
خان دوستی، آماندی، قویما، گلدی!
دیداری یاماندی، قویما گلدی!
وای، وای، دئیه سن بشر دگیل بو؟
بیر شکله اویان تهر دگیل بو،
آللاهی سئورسن، ار دگیل بو،
اردودی، قاباندی، قویما، گلدی!
دیداری یاماندی، قویما گلدی!
اول گون کی، آداخلادیز، اوتاندیم،
اوغلاندی، دئدیز ارین، ایناندیم!
اَر بویله اولورموش، ایندی قاندیم!
خان دوستی، آماندی، قویما، گلدی!
کرداری یاماندی، قویما گلدی!
قورخدوم، آی آمان، یاریلدی باغریم
بیر نازیک ایپه ساریلدی باغریم
گوپ- گوپ دویونوپ داریلدی باغریم،
جانیم اودا یاندی، قویما، گلدی!
کرداری یاماندی، قویما گلدی!
دودکش کیمی بیر پاپاغ باشیندا،
آغ توکلری بللی دیر قاشیندا،
گرچی قوجادیر، بابام یاشیندا،
اما سوراغاندی، قویما گلدی!
کرداری یاماندی، قویما گلدی!
ایگرنمیشم آغزی‌نین سویوندان،
قطران قوخوسی گلیر بویوندان،
لاپ دوغروسو، قورخموشام خویوندان
بیر افعدی ایلاندی، قویما، گلدی!
کرداری یاماندی، قویما گلدی!
شاعیر: میرزه علی اکبر صابیر
***ای داد بیداد اردبیل!
آلتمیش ایل لیک عمریم اولدی سنده بر باد، اردبیل
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
ظن ائدیردیم من بوتون عالمده ایراندان سووای
بیر فرح آباد یئر یوخدور او ساماندان سووای
عورت اولماز حسنده فاطما، تکذبان دان سووای
وار ایمیش روسیه ده مین- مین پریزاد، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
ای وطن، حوری گؤروردوم سنده کی عورتلری
دئردیم او حوریلرین سنسن یقین جنت لری
ایندی حیرانم باخوب گؤردوکجه بو لعبتلری
هر بیرینده باشقا لذت، باشقا بیر داد اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
حالیا باکوده یم، باکو دئمه، بیر خلدزار
خاصه دریا ساحلی بیر لعبتستان تاتار
هر طرف آغ، چاغ ماداملار بیر- بیریندن گلعذار
طرفه دلبر، تحفه بیر شئی، یاخشی بیر زاده، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
مین منیم تک کابلایی بیر سونیانین دلداه سی
مین منیم تک پاک دین بیر رومقانین افتاده سی
مین منیم تک مؤمنین بیلمم نولوب سجاده سی
بنده لیک قیدین قیریب اولموشدور آزاد! اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
بئش دگیل، اون بئش دگیل، هر یان باخیرسان وار مادام!
ائو مادام، منزل مادام، بالقون مادام، تالوار مادام
سیرق مادام، قاستین مادام، پاسساژ مادام، بولوار مادام
مختصر، عقلم چاشیب، ای داد بیداد، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
گرچه ایراندان چیخارکن باشقا ایدی نیتیم
نیتیم کسب ایدی، واردی کسب کاره غیرتیم
غیرتیم راضی دگیلدی آج دولانسین کلفتیم
یوخ گؤزومده ایندی نه کلفت، نه اولاد، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
بس که آرتیر بونلاری گؤردوکجه هر دم رغبتیم
رغبتیم آرتیر سادا، لکن قاووشمور حسرتیم
حسرتیم بیر شیئه دیر، آنجاق دوزلمیر حالتیم
حالتیم تسکین نفسه قالمیر امداد، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
قورخودوردی چیخمامیشکن اؤلکه دن غربت منی
چولغاییبمیش غفلتیمدن وحشت و دهشت منی
ایندی بو گؤردوکلریمدن مات ائدیب حیرت منی
اؤزلوگومدن چیخمیشام، افسوس!... فریاد!... اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
تازه دن برگشت ائدیب، بیر ده جوان اولسئیدیم، آه!
شیق گئییملی بیر جوان خوش نشان اولسئیدیم، آه!...
بو پریلرله دویونجا همزبان اولسئیدیم، آه!...
دهرده بئش گون یاشاردیم خرم و شاد، اردبیل!
بیر ده نامردم اگر ائتسم سنی یاد اردبیل!
میرزه علی اکبر صابیر
***
ایران اؤزوموندور!
من شاه قوی شوکتم، ایران اؤزوموندور!
ایران اؤزومون، ری، طبرستان اؤزوموندور!
آباد اولا یا قالسا دا ویران، اؤزوموندور!
قانون اساسی نه دی، فرمان اؤزوموندور!
شوکت اؤزومون، فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور!
وئرمیشدی آتام گر سیزه قانون اساسی
بیر ملا کیشیدی، وار ایدی حلمی، حیاسی
بیلمزدی نه دیر لیک امورات سیاسی
ای همشهری، سن اگنینه گئی بیتلی لباسی!
خلعت اؤزومون، تخت زر افشان اؤزوموندور!
شوکت اؤزومون، فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور!
ایرانلی دگول، جمله بیلیر «ممدلی»یم من
گرگان جفا و ستمین چنگلی یم من
ایرانلی لارین باشلاری نین انگلی یم من
سوررام، ایچه رم قانلارینی- چون زلی یم من
لاشه اؤزومون، ات اؤزومون، قان اؤزوموندور
شوکت اؤزومون فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور!
گؤردوز کی، نئجه سیزلری تادیب ائله دیم من
باققال بالاسین لشگره سرتیپ ائله دیم من
آتشله یاخیب مجلسی تخریب ائله دیم من
قرآنی دانیب، آندی دا تکذیب ائله دیم من
سوگند نه دیر، عهد نه، فرمان اؤزوموندور
شوکت اؤزومون، فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور!
عثمانلیدا گر چه اوجالیر بیر پارا سسلر!
آلقیشلاییر اول سسلری هپ قیرمیزی فسلر!
غم چکمیین، ای کهنه لر، ای کهنه پرسلر!
ایرانیمه تاثیر ائده مز یؤیله نفس لر
بوندان سورا بو اؤلکه ده میدان اؤزوموندور!
مخلوق اؤزومون، خنجر بران اؤزوموندور!
تبریزلی لرین کور ایدیمی، گوزلری اوّل!
بیر یئرده کئچیرتدیک گئجه- گوندوزلری اوّل!
حقیمده یوق ایدی اولارین سؤزلری اوّل
شاه ائتدیلر ایرانه منی اؤزلری اوّل
ایندی نه دئییرلر دخی، دوران اؤزوموندور!
قیزلار اؤزوموندور، گؤزه ل اوغلان اؤزوموندور!
ایرانلی گرگ عمر ائده ذلبتده همیشه!
نکبتده، اسارتده، مذلتده همیشه!
ایرانلی گرگ جان وئره غربتده همیشه
ایرانلی، ایتیل، گئت، یاخاوی بتله همیشه
خاقان اؤزومون، کشور ساسان اؤزوموندور!
شوکت اؤزومون، فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور!
میرزه علی اکبر صابی
***
میرزا علی اکبر صابر، شاعر مردمی
میرزا علی اکبر صابر(۱۲۹۰-۱۲۴۱)٬ را به حق می توان یکی از بزرگترین شعرای معاصر آذربایجان نامید. صابر نه تنها در تاریخ ادبیات آذربایجان، جایگاهی سترگ دارد، بلکه هم چون میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل ؛ روزنامه نگار نامی و مبارز میهن مان٬ جایگاهی والا را در مبارزات مردم ایران برای آزادی و برابری به خود اختصاص داده است. شعرهای صابر چون پتکی بر سر محمد علی میرزای قاجار و عمله جهل و ظلم و ارتجاع زمان فرود می آمد و فریاد در گلو مانده مردمی بود که به وسیله او در روزنامه های باکو پژواک می یافت. در آن دوران روزنامه ملانصرالدین٬ به ارگان مجاهدین آذربایجان تبدیل شده بود و صابر در این میان با اشعار آتشین خود٬ آتش به دامن استبداد می انداخت. به ویژه آنجا که با به تمسخر گرفتن ممدلی میرزای قجر می گوید:
ایرانلی دئییل٬ جمله بیلیر «مند علی» یم من
گرگان جفا و ستمین چنگلی یم من
ایرانلی لارین باشلاری نین انگلی یم من
سوررام٬ ایچرم٬ قانلارینی٬ چون زلی یم من
لاشه اؤزومون٬ ات اؤزومون٬ قان اؤزوموندور
شوکت اؤزومون٬ فخر اؤزومون، شان اؤزوموندور
صابر٬ فقط مرد میدان سیاست نیست. او به خوبی علت العلل دردهای ایرانیان را می داند. جهل و نادانی که همیشه بزرگترین دشمن ایرانیان بوده و هست. از این روست که هنگامی که می خواهد آخوندهای طرفدار محمد علی میرزا(همچون میرزا هاشم در محله دوه چی) را به طعن و ریشخند بگیرد٬ از آنان به عنوان کسانی یاد می کند که خوشبختی آنان در گرو نادانی مردم است و به طعن می گوید:
تحصیل علوم ائتمه کی٬ علم آفتِ جان دئیر
هم عقله زیان دئیر؛
علم آفت جان اؤلدوغو مشهورِ جهان دیر
معروف زمان دئیر؛
پندِ پدرانه م ائشیت٬ ای ساده جوانیم
یاخما غمه جانیم؛
خوش اؤل کسه کیم٬ وِل دؤلانیب٬ داغدا چوبان دیر
آسوده همان دئیر؛
صابر یک روشنگر راستین٬ تاریکی ها و پلیدی های مردم دوران خویش را چون دملی چرکین می بیند و آنها را به سختی نشتر می زند. یکی از بزرگ ترین دردهای آن زمان- که بدبختانه هنوز هم تا حدودی هست- این بود که زنان جزو انسان ها به شمار نمی آمدند و پدر خانواده به خود حق می داد٬ هر گونه که دلش می خواهد با همسر و دخترانش و بلکه پسرانش رفتار کند. در آن دوران سیاه، پدر٬ خود داماد خویش را بدون اینکه دختر ببیند٬ انتخاب کرده و دختر بعد از رفتن به حجله بود که با مردی که قرار بود٬ یک عمر زندگی کند٬ روبرو می شد. چه دختر بچه گان بی گناهی که مجبور بودند با مردی همسن و سال پدر خویش ازدواج کنند. از این رو بود که صابر با طعن و نیش از چنین شوهری(از زبان دختر بینوا) یاد می کند:
اول گون کی آداخلادیز، اوتاندیم
اؤغلان دئدیز ارین٬ ایناندیم
ار بؤیله اؤلورموش، ایندی قاندیم
خان دؤستو٬ آمان دی٬ قؤیما گلدی
کرداری یامان دی٬ قؤیما گلدی
دودکش کیمی بیر پاپاق باشیندا
آغ توکلری بللی دیر قاشیندا
گرچی قؤجا دیر٬ بابام یاشیندا
آمما سوراغان دی٬ قؤیما گلدی
کرداری یامان دی٬ قؤیما گلدی
این شعر زیبا بعدها دستمایه ای شد برای یکی از شاه کارهای صنعت سینمای آذربایجان(شوروی) تا از آن فیلم مشهدی عباد ساخته شود. داستانی که در آن پدری ورشکسته٬ دختر ۱۵ ساله و زیبای خود را در حالی که دل به جوانی آراسته و شایسته بسته است٬ به یک پیرمرد ۷۰ ساله شوهر می دهد. فیلمی کمدی با مضمونی انتقادی. بدبختانه این داستان سیاه در سرزمین ما به گونه ای دیگر در حال تکرار است. بدبختانه هنوز هم در سرزمین ما٬ این معضل حل نشده است. هر چند که تراژدی هایی از قبیل مشهدی عباد بیشتر در روستاها و خانواده های فقیر قابل مشاهده است٬ در دیگر خانواده ها(به ویژه با بافت سنتی و مذهبی) این تراژدی به گونه ای دیگر به پیش می رود. در سرزمین ما هنوز پدرها و مادرهایی هستند که برای فرزندانشان٬ هیچ حق انتخابی قائل نیستند و فرزند نیک از نظر آنان٬ آن است که به انتخاب های پدر و مادر بله بگوید و از میان انتخاب آنان٬ یکی را بپسندد. اگر احیاناً این فرزند در دانشگاه یا محیط کار یا در هر جای دیگری(خارج از چارچوب و عرف خانواده) دل بست٬ در این صورت است که یک شورشی و یک فرزند خودسر است که باید با هر تمهیدی شده(او را از آینده ترساندن٬ تهدید به عاق کردن٬ تهدید به طرد شدن و از ارث محروم شدن و خط و نشان کشیدن و حتی در بعضی از خانواده ها با تنبیه فیزیکی)٬ وی را از تصمیمش منصرف نمود. مهم نیست که این فرزند بالغ و عاقل شده٬ مهم نیست که تحصیلکرده است یا نه٬ مهم نیست و مهم نیست. چرا که برای او کوچکترین حق تصمیم گیری و انتخاب قائل نیستند.
***انسانـــلار
ثرادن بیر ده لی شیطان دئیر: انسانلار، انسانلار!
نه دیر دونیانی دوتموش علم لر، عرفانلار، انسانلار!
قانان کیم، قاندیران کیم، فیض یاب اولسا عوام الناس
دوشر شان و شرف دن ملالار، ایشانلار*، انسانلار!
سئورمی اهل استبداد ملت هوشیار اولسون؟
بونا راضی اولورمو بیرنئچه وجدانلار، انسانلار!
آییلمیش رنجبرلر، آلماق ایستر حق مشروعین
نه یئرده قالمیسیز بگلر، آغالار، خانلار، انسانلار!
محررلر، مفتن لر اوسانمازلار، اوتانمازلار
بازارلار، هرزه لر، افسانه لر، هذیانلار، انسانلار!
شرارت دن چکیب ال، خیره مایل اولمایین بیر دم
کسین باشلار، الین جانلار، تؤکون مین قانلار، انسانلار!
بشر سیز، سیزده قان تؤکمک طبیعی در، جبلی دیر
بوفطرتدن اوزاقدیر، شبهه سیز، شیطانلار، انسانلار؟
دگول میحیف دل لردن غبار جهل محو اولسون
نچون هرگونده قاندان قوپماسین طوفانلار... انسانلار!
دمادم نفس اماره دئمکده اُقتل الاخوان
نچون سالم قالا باشلار، بدنلار، جانلار،انسانلار!
جهالت پرده سین چاک ائتمه یین، اوندا گؤره ر سیز کیم
ثرادیر جسم لر، هم نفس لر، شیطانلار، انسانلار!
*- ایشان: اوزبک و تاتار واعظلری
میرزه علی اکبر صابیر
***
«دبستان» دا قاپاندی!
المنته لله کی، «دبستان»* دا قاپاندی
بیر باد خزان اسدی، گلستان دا قاپاندی
حاصل لری پوچ اولدی بوتون مزرعه جاتین
یئل ووردی قاوون، قارپوزی، بوستان دا قاپاندی
«الفت» کسیلیب توخدادی «برهان ترقی»
محو اولدی «حمیت»، ادبستان دا قاپاندی
«رهبر» یورولوب، یوخلادی «ارشاد» و «تکامل»
آسلانلارا اوخ دگدی، نیستان دا قاپاندی
میدان رقابتده بیزیم همتیمیزدن
دعوا قاپانیب، رستم دستان دا قاپاندی
اطفال وطن قوی باغیریب اولسون آجیندان
یاندی آنالار سینه سی، پستان دا قاپاندی
قوی کهنه لرین داش اوره گی گول تک آچیلسین
دارالظفر تازه پرستان دا قاپاندی
*- نشریه آدی دیر
میرزه علی اکبر صابیر
***
... مشکله دوشدی ایشیم، الله!
وای، وای، نه یامان مشکله دوشدی ایشیم، الله!
فریادیمه یئت کیم، یانیرام آتشه، بالله!
اسلامه خلل قاتمادادیر بیر نئچه بدخواه
ایسترلر اولا بنده لرین طاغی و گمراه
ائتدیم نه یامان عصره تصادف، آمان ای وای
لا حول و لا قوة الا بالله!
مکتب لر آچیب ائیله یین احسانی- دئییرلر
مکتبده قویون «اوستولو»، داسقانی- دئییرلر
پر پوچ ائله یین چوب فلقانی- دئییرلر
دیشره چیخارین حضرت ملانی- دئییرلر
ملا قاوولا، یعنی معلم گله واه!... واه!...
لا حول و لا قوة الا بالله!
من آنلامیرام کیم، نولا معنای معلم
قیرخ- اللی منات پول آلا هر آی معلم
بیر تازه اصوله اولا ایفای معلم
پوللاری آلا، سؤیله یه، اوخفقای معلم
ملا اونا حسرتله چکه کوچه ده آه!...آه!...
لا حول و لا قوة الا بالله!
بیر ایلدی، بیر آز چوخ دا اولور، یوخدی دماغیم
نه چاتیر الیم بیر ایشه، نه گئدیر ایاغیم
هر دن یئنی بیر سوز دانیشیر اوغلان- اوشاغیم
تاققیلدایر، آلله دا شاهیدی، قولاغیم
«پورت آرتور»، حریت، «مانجوریا» قاه- قاه
لا حول و لا قوة الا بالله!
آند اولسون اوتن گونلره، دیوانه اولوبلار
اسلامه ده، ایمانه ده بیگانه اولوبلار
بالله باشیم چیخماییر آیا نه اولوبلار
حریته- مریته مستانه اولوبلار
باه باه... گئنه باه باه... گئنه باه باه... گئنه باه باه
لا حول و لا قوة الا بالله!
آخ، آی کئچن ایللر، نولا بیر ده دولانایدین
تازه گئنه بئش یوز ایل اولونجا دایانایدین
علمی، ادبی، فضلی، کمالاتی دانایدین
ای بیلدیر، اینیش ایل، نولا اودلاره یانایدین!
تا ائیله مه ییدین ده بو غافل لری آگاه!
لا حول و لا قوة الا بالله!
بیلمم نه ایشیم واردی، باشیم هاردا قاریشدی
علم ایله بئله دوشمن اولان قوم باریشدی
تجدید وفابیرله معارفله ساریشدی
راحت یاتا بیلمم، منه غم موری داریشدی
ائتمکمی اولار بیر ده بو اویموشلاری اکراه؟
لا حول و لا قوة الا بالله!
میرزه علی اکبر صابیر
***
غم یئمه
ماه کنعانین باتیب، ای پیر کنعان، غم یئمه!
تا گلستانین اولوبدور بیت احزان، غم یئمه!
ای دل محنت زده، اول شاد، لبریز سرور
کسب نامردی قیلار افکار وجدان، غم یئمه!
اولمادی مقصودیمیزجه دور چرخ کج مدار
قالمالی دیر بئیله حالت اوزره دوران پایدار:
قسمتیندیر، ائتگیلن هم روز و شب ناله، زار
ای رعیت، ای فقیر و فعله، دهقان، غم یئمه!
صبح تئزدن دور آیاغا، شامه تک چک زحمتی
گوجلولردن ده ائشیت هر نوع فحش و تهمتی
سن ذلیل اول، عیبی یوخ، قوی گوجلو چکسین لذتی
قوی سنی خوار ائیله سینلر خان و اعیان، غم یئمه!
ایشله قوی قدین بوکولسون، ایشله، آلنین ترله سین!
ایشله، آج قال، آج بهایم تک عیالین چرله سین
ظلمدن فریاد و دادی قوی دیلین ازبرله سین
غارت ائتسین روزینی ملا و بگ، خان غم یئمه!
چک گیلن عمرون چاتینجا، بینوا، آه و فغان
بئیله پنهان سرّیلر اولماز سنه هرگز بیان
ملا نصر الدین، «لسان الغیبه» اولدون ترجمان
روح پاکندیر سنین هر دم ثنا خوان، غم یئمه!
میرزا علی اکبر صابیر