بیز دیل و دوشونجه‌میزی عینی زاماندا گلیشدیرمه‌لی، تنقید سوزگجیندن کئچیرمه‌لیییک. آنالیتیک فلسفه‌دن باشلایاراق دیلین اؤنمی قاباردیلدی. حتتا فلسفه‌نین دیلین چات‌لاریندا یارانماسی باره‌ده فیکیرلر سسلندی. بونون اوچون، من اؤنم باخیمیندان دیل‌له دوشونجه‌‌یه بیر گؤزله باخیرام. 

سؤزسوز، باشقا اولوس‌لار کیمی بیزیم ده دوشونجه طرزیمیزده یانلیشلیق‌لار وار. بو سهولری یالنیز منطیق‌ده‌کی یانیلغی [مغالطه، پارالوژیزم] قورال‌لارینا سؤیکه‌نه‌رک اوزه چیخارماق اولاسی دئییل. اونلاری داها گئنیش اؤلچوده آراشدیرماق گره‌کیر. چونکو تاریخی دوروموموزدان آسیلی اولاراق سؤیله‌نیلن چاتیشمازلیق‌لار، یانیلغی‌لار و یوخسوللوق‌لار داها گولونج، داها ایلکل‌دیر. بوتون بونلاری گؤز اؤنونه آلاراق، تفککورون بیچیمی ایله ایلگیلی اولان منطیقی یانیلغی‌لارلا [مغالطه‌لرله] یاناشی، دوشونوشوموزده‌کی چاتیشمازلیق‌لار، یانلیشق‌لار و یانیلسامالاری باجاردیقجا آراشدیریب آنالیز ائده‌جه‌یم.
 
ایل‌لرجه حاققیندا دوشونوب قئیدلر گؤتوردویوم بو یازی‌لاری قارالاما [چرکنویس] کیمی سانال دونیادا سایین اوخوجولارا سوناجاغام. سونرا تنقیدلر ایشیغیندا چاپ واریانتینی حاضیرلایاجاغام. تقدیم اولوناجاق قونولارین باشلیغی:

ـــ “دوشونجه” though نه‌دیر؟ دوشونجه‌دن، دیش دونیانین اینسان ذهنینه یانسیماسی اولاراق، آلقیلاماق و آنلاییش قوخوسو گلسه ده، دوشونمه گئدیشینده واریلان “فیکیر”، “ایدئیا”دیر.

ـــ ائندیرگه‌مه‌چیلیک: بیزده ائندیرگمه‌چی [تقلیل‌گرا] باخیش طرزی تک‌اؤلچولو دوشونمه‌یی کؤروکدورور.

ـــ گئرچک و گؤرکم: دوشونجه گئدیشیمیزده، گئرچک‌له [بود] گؤرکم [نمود] بیربیرینه جالانیر.

ـــ قورغو قورامی: بیزده ‌قورغو قورامی [توطئه نظریه‌سی] یایغین‌دیر. بو ایسه تفککور باخیمیندان بیر نؤوع گئری قالمیشلیغین گؤستریجیسی‌دیر.

ـــ اؤزنه‌نین بئش ائگزیستانسیال آلانی: اینسانین بئش وارلیق ساحتی وار: ایستک، اینانج، دویغو، دانیشیق و داورانیش. بونلارین هامیسیندا تنقید ائدیله‌جک ایلکین آنلاشیلمازلیق‌لارلا قارشیلاشیریق.

ـــ زوراکی‌لیق بیچیمده باش وئریر: نئجه سؤیله‌مک نه‌یی سؤیله‌مکدن اؤنمسیز دئییل. شوونیزمه قارشی شوونیست‌جه دانیشاماغین قباحتی شوونیزمدن آز دئییل.
ـــ ایگیدلیک، ابتدایی اینسان‌لار مدنیتینه اؤزگودور: بیز ایگیدسئور بیر خالقیق. برئشت ایسه قهرمان‌پرست خالقین یازیقلیغیندان دانیشیر.

ـــ عدالت، حقیقت و گؤزه‌للیک: کانتین اوچ یئره بؤلدویو اخلاق، بیلگی و ائستئتیکا آلان‌لاری بیزده بیربیریندن آیریلمادیغیندان هله ده اؤن‌مدرن دورومدا یاشاییریق.

ـــ سؤیلنتی [شایعه] و وطنداش توپلوم: بیزده سؤیلنتی وورغونلوغو وار. سؤیلنتی‌نین منیمسه‌نیلمه‌سی، اینسان‌لارین بیلیک سوییه‌سی‌ ایله ترس موتناسیبلیک اولوشدورورسا، توپلوم اوچون تهلوکه‌لی‌دیر.  وطنداش توپلوم [جامعه‌ی مدنی] کوتله‌وی یالان و سؤیلنتی‌دن اوزاقلاشمایینجا گئرچکلشمز.

ـــ جفنگ نه‌دیر؟ وطنداش توپلومون گئرچکلشمه‌سینه قارشی یالان و سؤیلنتی‌دن داها زهرلی بیر ائتکن وار: جفنگ bullshit. یالانچی‌ اینسانین حقیقتی اؤیرنمه‌دن یالان سؤیله‌مه‌سی غئیری‌مومکون‌دور. بونون اوچون او حقیقت اؤنونده هرحالدا باش أییر. آمما جفنگییاتچی نه حقیقتی اؤنمه‌سه‌ییر، نه ده یالانی وئجینه آلیر.

ـــ بوتؤولوک‌لر زوراکیلیق قایناغی‌دیر: بیز بوتؤو دئییلیک، دوشمن بوتؤو دئییل، توپلوم بوتؤو دئییل. لاکلائونون دئدییینه گؤره “توپلوم یوخدور.” سوموت سویچولوق، خالیص سولچوولوق، بوتؤو توپلوم، آرین دیل، بونلارین هامیسی بیر بئزین قیراغی‌دیر.

ـــ اینسان سیاسی حئیوان‌دیر: «سیاستین آتا- آناسی یوخ‌دور» کیمی سؤزلر تام یانلیش‌دیر. منجه بوردا سیاستین ایکی آنلامی بیربیرلرییله دَییشیک سالینیر. پولیس و پولیتیکا. باشقا سؤزله سیاسالی [امر سیاسی‌نی] پئرفورماتیو [اجرایی] سیاستدن آییرمالیییق.

ـــ شعر قاپالی توپلومون ژانری‌دیر، نثر ایسه آچیق: بیزده شعر نثره اوستون‌دور. توپلومدا تکجه شعر یازیلیرسا، دئمک، توپلوم گئری قالیب.

ــــ جهننمین یولو، یاخشی نیت داش‌لاری ایله هؤرولودور: میللی فعال‌لارین بعضیسی تامچی دوشونجه وورغونودور. توپلومو یاخشیلاشدیرماق اولار، آمما یئر اوزونده جننت یاراتماق اولماز. صداقت کیفایت ائله‌مز، بیلگی و بیلینج گره‌ک‌دیر.

یوخاریداکی ترتیبه رعایت ائتمه‌دن بو قونولاری اینجه‌له‌یه‌جه‌یم. البته کئچمیشده اولدوغو کیمی بوردا دا آنلاتیم طرزیمی ساده‌لشدیرمه‌یه محکومام. بیرجه قورخوم بودور کی، بو ساده‌لشدیرمک، منی ده قارشی چیخدیغیم ائندیرگه‌مه‌چیلیک [تقلیل‌گرایی] بورولغانینا سوروکله‌سین. 
______________________________________
آندیرما:
۱. “نئجه یازاق” باشلیقلی یازی‌لاری هفته‌ده بیر کره سوناجاغیما سؤز وئرمیشم‌سه، بوردا نؤوبتی یازی‌لاری هانسی زامان کسیمینده سیزلرله پایلاشاجاغیما سؤز وئره‌ بیلمیرم.

۲. قوزئی آذربایجانداکی دوشونجه پروبلئم‌لری‌نین بیزدن فرقلندییینه گؤره، بو یازی‌لار لاتین الیفباسی ایله (البته دییشیک بیچیمده) یاخین گله‌جکده سایت‌لارین بیرینده گئده‌جک.

۳. باشلیغی سئچرکن پاپا دوققوزونجو پیوس‌ـون ۱۸۶۴-ده باشلاتدیغی “یانلیشلیق‌لار جدولی” Syllabus of Errors آدلی اویغولاماسی بیرینجی ایلهام قایناغیم اولدو. پاپانین مقصدی لیبئرالیزم و لیبئرال‌لاری قیناماق اولسا دا منیم یازی‌لاریم ترس یؤنده گلیشه‌جک‌دیر. سونرالار کامال عابدوللانین «سهولریمیزن گراماتیکاسی» آدلی مقاله‌سی، باشلیغین بئله‌جه فورمالاشماسیندا یاردیمچیم اولدو.

۴. متنده گؤروندویو کیمی “یانیلغی” سؤزجویو منطیقده “مغالطه” آنلامی داشیییر. بو باخیمدان “یانلیش”لا مترادف دئییل.

۵. “ایچلیک” سؤزجویونو “فهرست” آنلامیندا ایشله‌دیرکن اونون “مندرجات” آنلامینی نظرده توتورام.

۶. باشلیغی دییشدیرمه‌سم ایندیدن‌بئله بو اینجه‌مه‌لره قیساجا “دوشونجه یانیلغی‌لاری” آدی ایله ایشاره ائده‌جه‌یم.