درسال 1391درشهر ارومیه بقایای قبرستان تاریخی پیدا شد که دران اجساد مردمانی ترکتبار که به ناحق درجریان جیلولوق بدست ارامنه نسل کشی شدند پیدا شد دراینجا گزارش این کشف تقدیم حضورتان می شود. امروز ارامنه مضلوم نمائی می کنند واین را نمی دانند حقیقت هرگز پنهان نخواهد ماند.

توضیح:  : "جیلولوق" که در این مطلب به آن آشاره شده به قتل عام مسلمانان ارومیه و سلماس توسط ارامنه در سال 1918 میلادی اطلاق میشود 

محمدعلی ارجمندی، نشریه آغری ـ شماره ۱۳۶

        

کشور ایران به ویژه شمالغرب آن و به طور اخص شهرهای اورمیه و سلماس در طول جنگ جهانی اول و پس از آن متحمل خسارت های جانی و مالی فراوانی از جانب کشورهای غربی بویژه آمریکا، انگلیس، فرانسه و روسیه شد که حاصل ان کشته شدن صدها هزار مسلمان آذربایجانی در پی دسیسه های این کشورهای استعمارگر با بازیگردانی عناصر فتنه گری چون مستر شد و پاکارد آمریکایی، دکتر گوژل فرانسوی،کاپیتان گراسی و گرد انگلیسی، کوزمین و نیکتین روس و عوامل دیگری چون پتروس . آندرانیک و ... بود که شاهد زنده آن جدای از صدها سند دست اول و کتب نوشته شده گورستان های فراوان دو شهر «اورمیه وسلماس» می باشد که در آن برهه زمانی « 1297 ـ 1296» شمسی بصورت دفن دسته جمعی اجساد مسلمانان غرب آذربایجان بوجود آمد که از مهمترین این گورستان های دسته جمعی می توان به گور دسته جمعی حاجی خان اورمیه که هم اکنون ساختمان اداره آگاهی، کتابخانه باهنر اورمیه و اداره تبلیغات اسلامی اورمیه بر روی آن قرار دارد اشاره کرد و همچنین گورستانهای خطیب، شرف، آغداش، خزران، قوچ محمد، و مهمتر از همه گورستان قره صاندیق اشاره کرد «محل دبیرستان مهر یا 15 خرداد» که اخیرا با خاک برداریهای انجام گرفته توسط اداره نوسازی مدارس آذربایجان غربی، گور دسته جمعی متعلق به فاجعه جیلولوق آشکار شد.

پنجشنبه 27 مهرماه در پی تماس تلفنی طاهر شفیع پور کارشناس ارشد تاریخ با اینجانب مبنی بر مشاهداتش از گور دسته جمعی در محل گورستان قره صاندیق اورمیه به محل خاک برداریهای انجام گرفته رفته و گورهای دسته جمعی مسلمانان اورمیه ای به قتل رسیده در فاجعه جیلولوق اورمیه را به تصویر کشیدم که مشاهده می فرمایید. هر چند در ابتدای امر با پیگیریهای انجام گرفته کار گود برداری متوقف شد. ولی متاسفانه با دستور شخص مهندس فری کار گود برداری و تخریب از نوع آغاز شد. مدیر میراث فرهنگی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار آغری با وجود تایید وقوع حادثه بسیار ناگوار تاریخی در شهر اورمیه و علائم آن در این محل در تضادی آشکار و در گفتگو با تلویزیون اورمیه و خبرگزاری ایسنا قره صاندیق را فاقد ارزش تاریخی و تحقیقاتی ذکر می کند و این در حالی است که وی در ادامه سخنان خود از قدمت 150 ساله گورستان و ثبت آن در نقشه های قدیمی سخن می گوید.

مهندس فری بار دیگر و بدون هماهنگی و توجه به گفته های قبلی اش و در پاسخ به ایسنا می گوید « در این گورستان فقط تعدادی خرده سفال از دوره ای ایلخانی، صفوی و یا سلجوقی پیدا شده است! دغدغه مسئول میراث فرهنگی آذربایجان غربی در حفظ و صیانت از آثار به گفته ایشان خرده سفال و استخوانهای انبوه که حکایت از تراژدی بزرگ اوابل قرن بیستم در این منطقه «جیلولوق» است چنان است که ایشان حتی از تحقیقات جزئی کارشناسان ممانعت به عمل می آورند و به گفته خود: بقایای این استخوان ها را پیمانکار در محل دیگری دفن کرده است!!! که البته این موضوع نیز صحت نداشته بلکه استخوانهای انبوه آشکار شده به جای دفن در مکانی دیگر! به همراه هزاران تن خاک بار کامیونها شده و به همراه نخاله های ساختمانی در مکانهای تعیین شده توسط شهرداری تخلیه می شود.

به هرحال تاریخ زنده و واقعیات موجود را نمی شود کتمان کرد و بر خلاف گفته این مقام مسئول میراث فرهنگی این گورستان قدیمی از سه لایه تشکیل شده است، که بنا به گفته رضا حیدری کارشناس میراث فرهنگی آذربایجان غربی در لایه های زیرین آن آثار آتش سوزی عظیمی مشاهده می شود که از فاجعه ای بزرگ سخن می گوید، به نحوی که حتی درون سفال های لعاب دار و استخوان ها نیز سوخته است، عمق محل گود برداری شده 4 متر است و بقایای اجسادی که در لایه دوم و سوم بصورت دسته جمعی دفن شده اند به وضوح مشخص است. در قره صاندیق نیز به مانند گورستان حاجی خان با حفر چاله های عمیق کشته شدگان فجایع جیلولوق به صورت دسته جمعی دفن شده اند.

«گور دسته جمعی قره صاندیق اورمیه» سندی زنده و آشکار از دخالت های کشورهای غربی و نسل کشی مسلمانان آذربایجان  می باشد. مرحوم رحمت ال.. توفیق که خود از نزدیک شاهد این فجایع بوده در مقطعی با سفارش میرزا محمود آقای مجتهد مسئولیت دفن دسته جمعی جنازه ها را بر عهده گرفته بود در صفحه 24 ـ 23 تاریخچه اورمیه می نویسد: جنازه های بلا صاحب را از خانه ها و کوچه ها جمع کرده و در گودال خیلی بزرگی روی هم چیده و به خاک می سپردیم. توفیق تعداد کشته شدگان را تنها در روز سوم جنگ یعنی یکشنبه پنجم اسفند 1296 شمسی را ده هزار نفر ذکر می کند. «عده تلفات مسلمانان در واقعه روز یکشنبه با زن و بچه و مرد پیر و جوان به ده هزار نفر بالغ گردید» «۱»

معتمدالوزاره کارگزار وقت وزارت خارجه ایران در اورمیه نیز در یادداشت هایش با اشاره به فجایع جنگ از خسارات وارده سخن گفته و می نویسد: این ولایت خراب «اورمی» که طولا بیست فرسخ و عرضا هشت فرسخ و چندین محالات بزرگ و آباد و حاصل خیز و خوش آب و هوا را دارا بود و موافق تخمین صحیح سیصدهزار نفر نفوس در عرض این مسافت سکونت داشت، فعلا بطور مسلم پنجاه هزار نفر باقی نمانده ...خسارات مادی و معنوی تا یک صد میلیون تومان تخمین می شود «2»

جدای از اجساد دسته جمعی مسلمانان اورمیه در قره صاندیق، به گفته رضا حیدری کارشناس میراث فرهنگی آذربایجان غربی در لایه های زیرین این گورستان آثاری از تمدن اسلامی و خمره ها و سفال های لعاب دار و شیشه های هفت رنگ به چشم می خورد در ضلع شرقی این محوطه به هنگام حفر گودی توسط بیل مکانیکی، بقایای آثار سفالینه و ظروف لعابدار دارای نقش و نگار زیبای دوره اسلامی به دست آمد. همچنین در این محل تونلی نیز دیده شد که نشان از وجود یک قنات تاریخی در این محل دارد.

پی نوشت:

1 ـ توفیق، رحمت الـله ـ تاریخچه اورمیه، «یادداشت های از سال های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن» ص 24 ـ23 ، نشر شیرازه، چاپ اول 1389

2 ـ معتمدالوزاره، رحمت الـله خان ـ اورمیه در محاربه عالم سوز، ص 201 ـ نشر شیرازه، چاپ اول1379

 

منبع : وبلاگ ترک شناسی 2
http://hunmurunu2.arzublog.com/