بزرگترین دریاچه ایران در حال تبدیل شدن به شوره زار 

* برگردان : علیرضا طالب زاده

هارای نیوز : مطلبی که در زیر می آید گزارشی است که گزارشگر خبرگزاری آسوشیتدپرس از وضعیت و سرنوشت دردناک دریاچه ارومیه تهیه کرده است. این گزارش که در تاریخ 4 خرداد 1390به سراسر جهان مخابره شد به فارسی برگردانده شده است. به امید روزی که که این دریاچه زیبا با همّت و تدبیر مسؤولین کشور و منطقه و تلاش دانشجویان، دانش آموزان و مردم احیا شده و دوباره پر آب گردد مطلب زیر را می خوانیم. نظرات و پیشنهادات خود را به ایمیل مترجم به آدرس talebov[at]yahoo[dot]com بفرستید.

ایران- منطقه آذربایجان- دریاچه ارومیّه
ازدامنه یک تپه کمال سعادت با نومیدی و ناراحتی به صدها مسافری نگاه می کرد که همه آنها در زمانی نه چندان دور از مشتری های او بودند. او بخوبی می دانست که دیگر نمی تواند آنها را با قایقش برای یک گردش تفریحی آخر هفته ای در فصل بهار روی دریاچه زیبای ارومیه سومین دریاچه شور جهان ببرد.
سعادت در حالیکه به جاییکه قایق کاملاً با نمکهای خشک شده محاصره شده بود اشاره می کرد گفت: "می بینی، ته قایق روی زمین نشسته است. دیگر نمی تواند حرکت کند!" او ناراحت بود از این که نمی توانست بفهمد که چرا دریاچه هر روز کوچک تر می شود.
دریاچه دوست داشتنی و طویل آذربایجان که محل زیست فلامینگوهای مهاجر، پلیکانها و مرغان دریایی است تا 60 درصد کوچک شده است. بنا به گفته کارشناسان دریاچه می تواند در عرض فقط چند سال کاملاً محو شود. کارشناسان و متخصصان علت خشک شدن دریاچه را خشکسالی، سیاست های غلط آبیاری، توسعه و سدسازی روی رودخانه هایی می دانند که دریاچه را تغذیه می کنند.
تا دو سال قبل سعادت برای کمک خرجی به درآمد خود که از راه پرورش بادام و انگور بدست می آورد گردشگران و مسافران را با قایق خود روی دریاچه به گردش می برد. امّا از زمانی که دریاچه عقب نشینی کرد و نمکش زیاد شد او دانست که باید هر 10 دقیقه قایق را متوقف کرده و پره های آن را از نمک پاک کند و در آخر سر مجبور شد که این شغل دوم را که کمک هزینه ای برای تامین مایحتاج 5 سر عائله خود بود رها کند . سعادت می گفت: گردشگران از یک چنین گردش خسته کننده ای لذت نمی بردند. آنها مجبور بودند صدها متر از بستر پر از نمک دریاچه را طی کنند تا به محل لنگر قایق برسند.
صاحبان قایق های دیگر نیز قایق های خود را کنار خانه هایشان گذاشته اند. آنها خود نیز آنجا ایستاده و با غصه و ناراحتی روزهای پرآب دریاچه را به یاد می آورند. عقب نشینی دریاچه روی قشر عظیمی از مردم تاثیر گذاشته و عواقب گسترده ای بدنبال خواهد داشت. در فروردین سال 90 مسئولین فعالیتهای اسکله مجاور بندر گلمانخانه را به علت فقدان آب دریاچه متوقف ساختند. در حال حاضر سطح کنونی آب در عمیق ترین قسمت دریاچه تنها به 2 متر می رسد. اسکله های بندر شرفخانه و جزیره اسلامی نیز به سرنوشت مشابهی دچار شده اند. پسروی آب همچنین صنعت هتلداری و فعالیتهای توریسم را در منطقه تضعیف کرده و پروژه های ساخت هتل ها راکد مانده اند چرا که مقاطعه کاران و سرمایه گذاران تمایلی به ادامه کار ندارند. غیر از مساله توریسم دریاچه اشباع شده نمک تهدیدی برای کشاورزی شمال غرب ایران محسوب می شود چرا که در بعضی مواقع نمک با طوفان به دوردست ها برده می شود. بیشتر کشاورزان و مزرعه داران درباره آینده زمین هایشان و منطقه که قرنها بخاطر داشتن سیب، انگور، گردو، بادام، پیاز، همچنین عرقیات خوشبوی گیاهی، شیرینی و نقل و حلواهای شیرین و خوشمزه معروف بوده است نگران هستند.
مسعود محمدیان رییس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی واقع در شرق دریاچه که در 600 کیلومتری پایتخت قرار دارد می گوید: بادهای حامل نمک نه تنها زمین های مجاور را تحت تاثیر قرار خواهند داد بلکه می تواند کشاورزی در مناطق دورتر را نیز متحمل خسارت کند
مقامات مسئول دیگر آینده ناگواری را پیش بینی کرده و درباره عواقب آن اتفاق نظر دارند.
سلمان ذاکر نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی ماه گذشته هشدار داد که با روند فعلی خطر یک سونامی نمک دور از انتظار نیست. او هشدار داد که دریاچه در عرض 3 تا 5 سال به طور کامل خشک خواهد شد. این ارزیابی بوسیله مدیر کل اداره محیط زیست آذربایجان غربی حسن عباس نژاد تایید شد. ذاکر گفت که 8 تا 10 میلیارد تن نمک زندگی میلیونها نفر را در معرض خطر قرار خواهد داد.
مسعود پزشکیان دیگر نماینده مجلس از شهر تبریز واقع در شرق ارومیه گفت: دریاچه ارومیه از مدت ها قبل در حال خشک شدن بوده است اما تا الان نه دولت و نه مسئولین محلی قدمی برای حل این مشکل بر نداشته و دست به هیچ اقدامی نزده اند.

و سؤال اساسی این است: چگونه این فاجعه به وقوع پیوست وگسترش یافت؟ و حال چه می توان کرد؟
گزارش های رسمی علت اصلی خشک شدن دریاچه را به خشکسالی های دهه اخیر نسبت می دهند. در مرتبه دوم مصرف آب برای امور کشاورزی از رودخانه هایی که به دریاچه می ریزند را از دیگر علل قلمداد کرده اند. این گزارش ها 5 درصد از تقصیرها را به گردن سدسازی و 3 درصد را به عوامل دیگر نسبت می دهند. افراد دیگر این نسبت ها را قبول ندارند.
اولین هشدار درباره کم شدن دریاچه در اواخر دهه 1370 در بحبوحه یک خشکسالی آزاردهنده اعلام شد.
با این وجود دولت به ساخت 35 سد روی رودخانه هایی که دریاچه را تغذیه می کردند ادامه داد. طرح ساخت 10 سد دیگر در چند سال آینده در دستور کار دولت قرار دارد.
همچنین ساخت جاده میان گذر بین تبریز و ارومیه دو شهری که در شرق و غرب دریاچه واقع شده اند از میان دریاچه ارومیه کامل شد. هیچ مطالعه عملی و امکان سنجی و نیز مطالعه زیست محیطی در طراحی آن به عمل نیامد. کارشناسان و طرفداران محیط زیست بر این باورند که این پروژه وضعیت دریاچه را بیش از پیش وخیم تر کرده است چرا که این جاده به عنوان مانعی جلوی جریان آب دریاچه را می گیرد.
ناصر عاق که در دانشگاه صنعتی سهند تدریس می کند عقیده دارد که محاسبات غلط منجر به واکنش و اقدامات دیرهنگام برای نجات دریاچه شد. او می گوید متخصصان ابتدا فکر می کردند که خشکسالی دوره ای بوده و 10 سال بیشتر طول نمی کشد. اما بعد از مدتهای طولانی خشکسالی همچنان با اثرات مخربش وجود دارد.
در اوایل دهه 1380 مطالعات دانشگاهی نشان داد که دریاچه به همان سرنوشتی دچار خواهد شد که بر سر دریای آرال در قزاقستان و ازبکستان آمد. دولت شوروی سابق برای پروژه های آبیاری با منحرف ساختن مسیر رودخانه هایی که به این دریا می ریختند باعث کوچک شدن مداوم آن گردید. در حال حاضر دریای آرال به یک دهم اندازه اصلی خود رسیده است.
در فروردین امسال دولت ایران اعلام کرد طرحی سه گانه شامل سه راهکار را برای نجات دریاچه ارومیه به اجرا درمی آورد: باروری ابرها برای افزایش بارندگی در منطقه، پایین آوردن مصرف آب برای سیستم آبیاری و تامین آب دریاچه از سایر منابع آبی مختلف.
محمدجواد محمدی زاده معاون رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست ایران اعلام کرد دولت طرحی سه گانه را تصویب کرده است..
بعضی کارشناسان سهم باروری ابرها از برنامه را تنها یک عمل نمادین دولت قلمداد کردند. آنها می گویند که بهترین راه حل می تواند رها سازی مقدار بیشتری از آب هایی باشد که پشت سدها جمع شده اند. میزان تبخیر سه برابر میزان بارندگی بوده که این نقش تاریخی رودخانه ها برای بقای دریاچه را حیاتی کرده است
اسماعیل کهرم استاد دانشگاه آزاد تهران و فعال برجسته محیط زیست به خبرگزاری آسوشیتد پرس گفت: به خاطر وجود سدها دریاچه در وضعیت فوق العاده فلاکت باری بسر می برد. کهرم گفت: سه پنجم آب دریاچه خشک شده است و درجه اشباع نمک از حدود 80 میلی گرم در لیتر در دهه 1350 به چیزی حدود 350 میلی گرم فعلی رسیده است.
مصطفی قنبری دبیر انجمن نجات دریاچه ارومیه عقیده دارد که شاید تنها راه نجات دریاچه انتقال آب از دریای خزر به دریاچه باشد. اما چنین پروژه بلندپروازانه ای مستلزم پمپاژ آب از فاصله 700 کیلومتری از ذخیره آبی است که به طور چشمگیری در سطح پایینی قرار دارد.
در شهر سرسبز و زیبای ارومیه که بخاطر همزیستی مسالمت آمیز آذریها، کردها، ارمنی ها و آشوریها معروف است و در آن مسلمانان و مسیحیان سالهاست در کمال صلح و آرامش در کنار یکدیگر زندگی می کنند مردم کوچه و بازار در باره سرنوشت و وضعیت دریاچه صحبت می کنند و موضوع خشک شدن دریاچه نقل محافل و مجالس و قهوه خانه های شهر است.
بسیاری از تصمیم دولت برای باروری ابرها به امید افزایش بارندگی اظهار رضایت می کنند.
مسعود رنجبر یک راننده تاکسی در ارومیه می گوید: این تصمیم خوبی است. هر شب به ابرهای تیره ای که در آسمان ظاهر می شوند نگاه می کنم. به خانواده ام می گویم که بزودی باران خواهد آمد و شب هایی بوده که باران باریده است.
علیرغم این اسکندر خنجری یک روزنامه نگار محلی در ارومیه، طرح باروری ابرها را یک نمایش عوام فریبانه خواند. او گفت: بارندگی های اخیر همانطور که هواشناسان پیش بینی کرده بودند فقط بارش هایی فصلی بوده است.
خنجری با غیر کارشناسانه خواندن نظرات مسئولین به وعده های داده شده توسط مسؤولین می خندد. او درباره تلاشهای انجام گرفته برای نجات دریاچه گفت: به نظر می رسد مردم یک راه بیشتر ندارند: برای آمدن باران به دعا متوسل شوند.
گذشته از بحث هایی که مسئولین کشور و مقامات محلی مطرح می کنند، قدیمی ترها راه حل دیگری را برای نجات دریاچه ی ارومیه پیشنهاد می کنند: یک افسانه محلی می گوید که زنبق های وحشی بنفش در حل این مشکل معجزه می کنند. برای هزاران هزار سال گلها هر سال در همان نقطه ای می رویند که شاهزاده خانمی از ارومیه کشته شده است چرا که او مردم را از وجود یک دشمن مهاجم آگاه کرده بود.
وقتی غروب آفتاب دریاچه را به رنگ طلایی درآورد، کمال مرد قایقران سعی کرد در بازگشت دوباره شکوفه ها اندک نورامیدی پیدا کند.
او می گفت: می بینی هنوز هم زنبق های وحشی بنفش در فصل بهار دارند سر از خاک بیرون می آورند. شهر با دریاچه اش تا مدتی می توانند به حیاتشان ادامه دهند.

یادداشت مترجم 1: تصاویر زیر را در مرداد 1379 از سواحل دریاچه ارومیه نزدیک به جاده مهاباد-ارومیه ضبط کرده ام.

یادداشت مترجم 2: درباره آخرین اوضاع و احوال دریاچه در حال احتضار ارومیه خبر زیر با عنوان "آب دریاچه ارومیه به کمترین میزان خود در صد سال اخیر رسید"در مورخه 28/7/1392 توسط خبرگزاری ایرنا مخابره شد:

ارومیه - مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: آب دریاچه ارومیه به کمترین میزان خود در صد سال گذشته رسید
حسن عباس نژاد روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: سطح تراز دریاچه ارومیه در مهرماه 1392 به 36/1270 سانتی متر از آب های آزاد کاهش یافته است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 28 سانتی متر دیگر کاهش دارد.
وی ادامه داد: در حال حاضر پارک ملی دریاچه ارومیه، 70 درصد از عرصه آبی خود را از دست داده و تبعات زیست محیطی آن در حوضه آبخیز اعم از تشدید تغییرات اقلیم، تغییر کیفیت و کمیت آبهای زیرزمینی، تغییر کیفیت خاک زمین های کشاورزی منطقه و سرعت تخریب زیستگاه های این ذخیره گاه زیست کره ملموس گشته است.
عباس نژاد گفت: با گذشت زمان عمق بحران افزایش یافته و معضلات جدیدی در این منطقه به چشم می خورد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی افزود: وزش بادهای شدید در پهنه نمکی خشک شده دریاچه که سطح آن در اثر فرسایش سست شده است در برخی مناطق موجب ایجاد گرد و غبارهای شدید شده که به احتمال فراوان موجب انتقال ذرات نمک به سواحل و مناطق حاشیه ای آن، به ویژه حاشیه شرقی می شود.

بزرگترین دریاچه ارومیه به شوره زار تبدیل شد

هارای نیوز  : آنچه که در این گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس حایز اهمیت است تاریخ درج این گزارش که به 4 خرداد 1390 بر می گردد. اما اگر هم اکنون این گزارشگر و شما مردم و خبرنگاران داخلی از دریاچه ارومیه بازدید کنید چه قضاوتی خواهید داشت...؟!

آیا تیتر این گزارش را تغییر نخواهید داد  و این تیتر را نخواهید نوشت:

بزرگترین دریاچه ارومیه به شوره زار تبدیل شد.

در گذشته تمام وعده های دولت احمدی نژاد در خصوص نجات دریاچه ارومیه  دروغ از آب درآمد. همه ما می دانیم که این دولت یک چوپانی دروغگو بوده است و عامل اصلی این بحران دولت احمدی نژاد بوده است که علیرغم افزایش درآمدهای نفتی به یک بیمار اورژانسی دریاچه ارومیه هم رحم نکرد و همچنان که بیماران اورژانسی بسیاری ر با وجود حاد بودن بیمای شان از بیمارستان های کشور اخراج کرد، این دریاچه را هم که بیمار اورژانسی و وضعیت جسمی اش حادتر بود رها کرد و به حال خود گذاشت و میلیاردها تن نمک بر روی زخم و دردهایش ریخت و آن را با نمک کشت و دفنش کرد و چه بی رحمانه بود این کار دولت مهرورز و عدالت محور!!!

  هنوز وعده ها و  قول های دولت روحانی هم به علت کمبود بودجه و پایین آمدن حدوددو برابری قیمت نفت و تحریم و رکود اقتصاد ایران محقق نشده است اما هر چند دولت روحانی باز تلاش می کند اما تلاشش فعلا نتیجه ای نداده است.

 و وضعیت و شرایط دریاچه ارومیه تا جایی پیش رفته است که دیگر دریاچه ای وجود ندارد که بخواهند برای آن همایش ها و کنفرانس های داخلی و بین المللی برگزار کنند و از این طریق میلیاردها بودجه این ملت را حیف و میل کنند!

اما راهی دیگر بر می گزینند و فروش میلیاردها تن نمک را شروع خواهند کرد تا از این طریق باز به مال و منالی برسند اما به چه قیمتی ...!؟ به قیمت نابودی کشاورزی آذربایجان و مهاجرات میلیونها مردم این مناطق به دیگر نقاط کشور و یا خارج از کشور و همچنین چند برابر شدن آمار مرگ و میر ناشی از سرطان و بیماری های ریوی و تنفسی و قلبی ...

آه دردی دردناکتر از این درد چه می تواند باشد...!؟ که عده ای با مشاهده این وضع دهشتناک باز می گویند:

« امیر بازاری یانسین ؛ منه بیر دسمال قالسین.»

البته ناگفته نماند اگر امروز طوفان گرد و خاک و ریزگردها را در برخی از استانهای کشور از جمله خوزستان را شاهد بوده و هستیم فردا در کل آذربایجان و حتی تهران چنین طوفان ریز نمکها را شاهد خواهیم شد. هر چند بارها  این طوفان نمک در مناطقی از آذربایجان به کرات مشاهده و تکرار شده است.

منبع : http://www.azerelta.com/index.php?action=9&item=2