+0 به یه ن / بپسند
به بهانه روز دانشجو
16 سال با 16 آذر؛ از آغازِ خاتمی تا پایانِ احمدی نژاد
16
آذر هر سال جز این كه یادآور سال 1332 است روز های دانشجو در 16 سال 76 تا
92 را نیز به خاطر می آورد. در حضور یا غیبت روسای جمهور وقت. هم آخرین
حضور خاتمی به عنوان رییس جمهوری در جمع دانشجویان در سال 83 را كه به
منتقدین كنایه زد و هم اولین حضور احمدی نژاد در سال 85 را كه او را از
صرافت حضور تا چند سال بعد دیگر انداخت.
61 سال پس از واقعه 16 آذر 1332 ( شهادت سه دانشجوی دانشكده فنی دانشگاه
تهران در اعتراض به دولت كودتا به خاطر تجدید رابطه با انگلستان و در
آستانه سفر ریچارد نیكسون معاون رییس جمهوری وقت آمریكا به تهران) نكته
ناگفته ای باقی نمانده كه قصد تكرار آن در میان باشد اما خالی از لطف نیست
كه با توجه به احیای این روز پس از روی كار آمدن سید محمد خاتمی و حضور
مجدد یك رییس جمهور در روز 16آذر و نه روزی دیگر، 16 سال قبل از روحانی را
با سالگرد 16 آذر همراه شویم و 16 آذرهای دوران هشت ساله اصلاحات و 16
آذرهای هشت سال دولت مهرورزی و حضور و غیبت های دو رییس جمهور- خاتمی و
احمدی نژاد- در جمع دانشجویان را مرور كنیم.اهمیت احیای 16 آذر از76 به بعد به این سبب است كه این روز بیش از آن كه صبغه آكادمیك و دانشگاهی داشته باشد رنگ و بوی سیاسی دارد و طبعا در دولتی كه با شعار توسعه سیاسی بر سر كار آمده بود نمود بیشتری یافت تا دولت های قبلی كه دل مشغول سازندگی و جنگ تحمیلی بودند.
خاصه این كه در آذرماه مناسبت دیگری نیز هست كه به عنوان روز وحدت روحانی و دانشجو نام گذاری شده و یادآور ترور دكتر محمد مفتح رییس دانشكده الهیات دانشگاه تهران در 27 آذر 1358 به دست گروه فرقان است. چهره ای كه هم روحانی بود و هم دانشگاهی و از این حیث جالب است كه هم خاتمی و هم روحانی كه دانش آموخته حوزه و دانشگاه هستند 16 آذر را ترجیح دادند و محمود احمدی نژاد به جز سال های 85 و 91 چندان بر هیچ یك از این دو روز توقف نكرد هر چند در برخی سال ها دلایل موجهی چون سفر در میان بود و خاتمی هم دو سه باری شركت نكرد.
- 16 آذر 1376 و در نخستین سالی كه خاتمی به ریاست جمهوری رسیده بود، تهران به خاطر میزبانی سران كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی (سازمان همكاری های اسلامی بعدی) تعطیل بود و امكان حضور رییس جمهور جدید در دانشگاه وجود نداشت. خاتمی اما درنخستین سالروز دوم خرداد و در سال 77 به دانشگاه تهران رفت و نطق مشهوری ایراد كرد كه بخش هایی از آن در فیلم «بوی كافور- عطر یاس» بهمن فرمان آرا هم آمده است.
- 16 آذر1377 رییس جمهور وقت ایران (خاتمی) به دانشگاه رفت و از مشروطیت و جمهوریت گفت. این مراسم به شدت تحت تاثیر چند فقره قتل سیاسی قرار داشت و هنوز وزارت اطلاعات اطلاعیه مشهور درباره دخالت «برخی عوامل خودسر» در قتل فعالان سیاسی و فرهنگی – فروهرها و مختاری و پوینده- را صادر نكرده بود. در این سخنرانی بود كه خاتمی گفت:« در پی قهرمان نباشید».
- 16 آذر 1378 حضور رییس جمهور در دانشگاه در حالی به دلیل بیماری به تعویق افتاد كه سال قبل با تن تب دار به مراسم رفته بود. با توجه به واقعه كوی دانشگاه در همان سال و زندانی شدن عبدالله نوری و محسن كدیور فضای دانشگاه پر تنش بود. البته چند روز بعد بعد به دانشگاه علم وصنعت رفت. فضا انتخاباتی بود و در پیش بودن انتخابات مجلس ششم و بحث كاندیداتوری هاشمی رفسنجانی جامعه و دانشگاه را به شدت سیاسی كرده بود. سخنان او انتظار روزنامه های اصلاح طلب را كه پر تعداد و موثر بودند برآورده نكرد اما اصل گفت و گو مورد استقبال قرار گرفت.
- 16آذر 1379 خاتمی در حالی در مراسم 16 آذر شركت كرد كه دانشجویان، نگران كاندیدا نشدن او برای دوره بعد بودند. توقیف شماری از مطبوعات در اردیبهشت همان سال فضای جامعه را تغییر داده بود و صدای رییس جمهور هم دیگر چندان به گوش مردم نمی رسید. هنگامی كه حاضران شعار دادند: «افشا كن- افشا كن» او پاسخ داد: «مطلبی برای افشاگری ندارد.» این سخن به مذاق روزنامه محوری اصول گرایان بسیار خوش نشست و به استهزای كسانی پرداخت كه مدام از خاتمی افشاگری می خواستند. از یك پاسخ دیگر او هم بسیار استقبال كردند: «شاید همه زندانیان سیاسی و مطبوعاتی بی گناه نباشند.»
- 16 آذر 1380 كه اولین سال دور جدید ریاست جمهوری خاتمی پس از كسب 22 میلیون رای و بعد از واقعه 11 سپتامبر به حساب می آمد به دلیل تقارن با ایام سوگواری حضرت علی (ع) برگزار نشد ولی بعدتر دیدار محدودی با دانشجویان برگزیده داشت. در همین جمع بود كه گفت: «از سكوت دانشگاه نباید شادمان بود.» و جمله ای كه روزنامه ارگان صدا و سیما به عنوان تیتر برگزید: باز هم می گویم اعتدال.
- 16 آذر 1381 رییس جمهور در مراسم روز دانشجو حاضر نشد. پیش از آن هم خود گفته بود: «فكر نمی كنم امسال 16 آذر جایی بروم. البته همیشه مخلص دانشجویان هستم و با آنان گفت و گو می كنم و ان شاء الله در موقع مقتضی دیدار و گفت و گو خواهم داشت.»
آن زمان حدس زده شد كه به دلیل ارایه دو لایحه «اصلاحات انتخابات» و «تبیین اختیارات» نمی خواست فضا رادیكال شود و در حال رایزنی بود. پیش تر در پاسخ به این پرسش كه اگر شورای نگهبان دو لایحه مشهور به لایحه های دو قلو را رد كند چه خواهید كرد به طعنه پاسخ داده بود: «چو فردا شود فكر فردا كنیم!»
-16 آذر 1382 فضای سیاسی كشور از یك سو تحت تاثیر موفقیت اصول گرایان در انتخابات شوراها خصوصا شورای شهر تهران قرار داشت و از طرف دیگر موضوع انتخابات مجلس هفتم و احتمال رد صلاحیت گسترده موجب شد خاتمی ملاحظه كند و در مراسمی شركت نكند.
- 16 آذر 1383 و در آخرین سال ریاست جمهوری خاتمی متفاوت ترین 16 آذر رقم خورد. فضا به شدت رادیكال شده بود. با تشكیل مجلس هفتم دانشجویان اصلاح طلب و تحول خواه احساس نومیدی می كردند و خاتمی را به خاطر برگزار كردن انتخابات مجلس هفتم مقصر می دانستند.
از سوی دیگر برخی چهره های سیاسی بیرون از اصلاح طلبان درون حكومت، طرح فراخوان ملی برگزاری رفراندوم را در شبكه های اینترنتی به رای گذاشته بودند. طرحی كه سعید حجاریان درباره آن گفت: « اگر از طرح هخا – اهورا مضحك تر نباشد دست كمی از آن ندارد. اینها می خواهند با چند كلیك حكومت را آبكش كنند!»
برخی دانشجویان معترض هم حین سخنرانی خاتمی «هو» كردند. هر چند كه گفته شد این «هو» هنگامی بوده كه رییس جمهور نام یك نهاد را بر زبان آورد نه این كه متوجه خود او باشد اما این طور تعبیر شد كه سخنی از خود او را هو كرده اند و همان جا بود كه جمله تاریخی را بر زبان آورد با این مضمون كه تردید دارد جانشین او نیز در فضایی باز و آزاد با دانشجویان گفت و گو كند و با این طعنه و كنایه كه «ان شاء الله بعد از من كسانی می آیند كه خوب عمل خواهند كرد.»
عده ای هم در سخنرانی اخلال می كردند و رییس جمهور با خشم گفت: «كاری نكنید بگویم شما را از سالن بیرون كنند» كه بعدتر دستمایه انتقاد شد هر چند همین افراد سال های بعد اساسا راه پیدا نمی كردند تا تهدید به اخراج شوند!
- 16آذر 84 رییس جمهوری دیگر بر سر كار آمده بود. محمود احمدی نژاد كه نگاه كاملا متفاوتی به نسبت سلف خود داشت و به خاطر مطرح كردن بحث هولوكاست مورد توجه رسانه های جهان قرار گرفته و نام او بر سر زبان ها افتاده بود.
تهران در این روز به سبب شدت آلودگی هوا تهران تعطیل شد و سانحه سقوط یك فروند هواپیمای سی – 130 در 15 آذر حامل نیروهای نظامی و جمعی از خبرنگاران و مرگ نزدیك به 100 نفر فضای جامعه را تحت تاثیر قرار داد. رییس جمهور جدید كه بر دانشگاهی بودن خود تاكید داشت در سیستان و بلوچستان بر كاهش شهریه دانشگاه آزاد تاكید كرد تا مسیر نگاه ها را به سوی این دانشگاه بیرون از اراده دولت تغییر دهد. در 16 آذر 84 خاتمی هم با ایسنا مصاحبه كرد و از 16 آذر 83 كه خود مورد انتقاد قرار گرفته بود به عنوان با شكوه ترین روز دانشجو در دوران 8 ساله ریاست جمهوری خود یاد كرد. شاید چون احساس می كرد پیش بینی او محقق شده است.
-20 آذر 85 اما محمود احمدی نژاد به دانشگاه صنعتی امیر كبیر رفت. شاید برای این كه ثابت كند می تواند با همان سعه صدر خاتمی با دانشجویان گفت و گو كند. فضا اما رادیكال بود و با اعتراضات شدید رو یه رو شد. رییس جمهور اصول گرا همان شب در وبلاگ خود - كه بسیار دیر به دیر به روز می شد - نوشت: «جلسه امروز نشانه وجود آزادی در دانشگاه بود.» این مواجهه اما سبب شد سال های بعد از حضور در مراسم 16 اذر منصرف شود و به جمع های دانشجویی اصول گرا برود. از جمله در آن غروب بارانی كه با لباس خیس در دانشگاه امام صادق ظاهر شد.
محمود احمدی نژاد در سال 85 به صورت سر زده در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) حاضر شد و زیر باران مورد استقبال قرار گرفت
- رییس جمهور اصول گرا در سال 86 زودتر از 16 آذر به دانشگاه علم و صنعت رفت اما پرسش و پاسخ مرسوم در كار نبود. او در 16 آذر در نهاد ریاست جمهوری كنفرانس خبری برگزار كرد و جالب این كه همان روز و چند ساعت بعد رییس جمهوری سابق - خاتمی- در دانشكده فنی حاضر شد و این بار از او بیشتر از زمان ریاست جمهوری استقبال شد شاید به قصد جبران سال 83.
- 16 آذر 87 تحت تاثیر ابتكار علی لاریجانی رییس مجلس هشتم قرار داشت. زیرا در «همایش سی سال قانون گذاری» خاتمی، كروبی و عزت الله سحابی را نیز دعوت كرده بود كه سابقه نمایندگی یا ریاست مجلس قانون گذاری را داشتند اما خبری از محمود احمدی نژاد نبود. روز دانشجو اما به رسم گذشته برگزار نشد.
- در فضای ملتهب 88 قاعدتا مراسم رسمی روز دانشجو برگزار نشد و رییس جمهور می دانست كه چنین امكانی فراهم نیست. سال بعد (89) هم احمدی نژاد نرفت. در جامعه نیز انتظاری وجود نداشت زیرا خبر اول، زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و قیمت بنزین و عزل وزیر امور خارجه به شكل غیر متعارف بود و همه جا یك واژه شنیده می شد: یارانه.
سرانجام سال 91 پس از 6 سال به دانشگاه صنعتی شریف رفت. طی این 6 سال البته چند بار در دانشگاه ها حضور یافته بود اما نه در 16 آذر و نه در جمع های دانشجویی. از جمله در دانشگاه شهید بهشتی به منظور تقدیر از یك استاد در سال 89، در دانشگاه تهران برای شركت در همایش حكمت مطهر در همین سال و حضور بر سر مزار 5 شهید گمنام دانشگاه امیركبیر اما آخرین حضور احمدی نژاد در جمع دانشجویان از جنس 16 آذر را باید همان 20 آذر سال 1385 در دانشگاه امیر كبیر دانست و بر این اساس 16 آذر را بیشتر با خاتمی و كمتر با احمدی نژاد شناخت.
منبع اصلی : عصر ایران؛ مهرداد خدیر