آذربایجان همیشه مهد فرهنگ بوده است/شهریار و پروین پرآوزاه ترین های شاعران معاصر تبریزی/عاشیق چنگیز سازش را كوك كند.

"اسماعیل جبارزاده" كه در میان اصحاب فرهنگ و هنر و بازدیدكنندگان از بیست و هفتمین نمایشگاه كتاب  و در سرای اهل قلم این نمایشگاه سخن می‌گفت، با اشاره به نقش و پیشینه‌ی غنی آذربایجان‌شرقی در تاریخ پرفراز و نشیب ایران اسلامی،‌ اظهار داشت: آذربایجان در تاریخ ایران نقش بسیار ممتازی دارد و اگر بگوییم كه آذربایجانیان در اكثر عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و ادبی پرچمدار بوده‌اند،‌ سخنی به گزاف نگفته‌ایم و یك بررسی تاریخی می‌تواند موید این ادعا باشد.

وی با اشاره به سبك‌های مختلف شعری و ظهور شعرای چیره‌دست در این استان، گفت: اگرچه خاستگاه شعر فارسی خراسان بزرگ است و رودكی سرخیل شعرای متقدم از سمرقند است ولی با كمترین فاصله زمانی شعر دری در آذربایجان نیز نضج پیدا می‌كند و در فاصله‌ای كمتر از یك قرن بعد از رودكی، قطران تبریزی قصاید بسیار پخته‌ای می‌سراید بطوریكه ناصرخسرو قبادیانی كه خود شاعری تواناست اشعار او را می‌پسندد و می‌گوید "در تبریز قطران ‌نام شاعری دیدم، كه شعر، نیكو می‌سراید".

وی افزود: اگرچه حكیم ابوالقاسم فردوسی پرچمدار شعرای حماسه سرای فارسی زبان از خطّه خراسان است و در سرودن اشعار رزمی هیچ‌ كس را یارای برابری با او نیست و پرچمدار سرایندگان اشعار بزمی نیز نظامی گنجوی است كه از آذربایجان برخاسته و با خلق "خمسه"‌ شاهكاری بی نظیر آفریده است كه مقلدین او كه بعضی از آنها چون عبدالرحمن جامی و امیر خسرو دهلوی از شعرای زبردستی هستند هرگز به او نرسیده‌اند.

استاندار آذربایجان‌شرقی، با اشاره به تجلی عرفان حقیقی در این مرز و بوم، تأكید كرد: اگرچه زادگاه مولوی عارف بزرگ و افتخار مشرق زمین، شهر بلخ است ولی همگان می‌دانیم كه دم مسیحایی و انفاس شمس تبریزی عشق الهی را در او زنده كرد و پس از محشور شدن با او بود كه بانگ نایش از عشق آتشین گشت و دفتر اول و دوم مثنوی را با ارادت ارشاد او خلق نمود و غزلیاتش را كه سراپا شور و اشتیاق خدایی است با عشق به شمس تبریزی سرود.

وی افزود: اگرچه سنایی عارف بزرگ اهل خراسان است و عطار نیشابوری كه هفت شهر عشق را گشته و سیمرغ عشق الهی در منطق الطیرش به اوج عرفان رسیده و بر فنای فی‌الله دست یافته است او نیز اهل خراسان است، ولی باید بیاد آورد كه عارفی بزرگ چون امیرحسین هروی حل مسایل عرفانی را از هرات به مكتب شیخ‌محمود شبستری فرستاده است و او نیز در پاسخ به سوالات آن عارف خراسانی اثر موجز و بی‌بدیل خود یعنی گلشن راز را خلق نموده است كه به قول "شاردن" مستشرق فرانسوی تمام حكمت متعالیه در این مثنوی هزار بیتی جمع آمده است.

جبارزاده تاكید كرد: اگرچه شعرای معروفی چون فرخی سیستانی، انوری و عنصری از شرق ایرانند و هر سه شاعر،‌ استادی خود را در قصیده سرایی به اثبات رسانیده‌اند ولی باید اذعان نمود كه سروده‌ها و قصاید خاقانی شروانی صلابت دیگری دارد. اگرچه سعدی شیرین سخن و حافظ لسان‌الغیب ستارگان ادب فارسی، اهل شیرازند و در غزل عاشقانه كسی را یارای برابری با سعدی نیست و در غزل عارفانه نیز حافظ بر عرش تكیه زده است و در این خصوص كمتر شاعری به آنها می‌تواند برسد ولی از آذربایجان نیز غزل‌سرایی بزرگ چون صائب تبریزی برخاسته كه در بیان كنایات و استعارات بدیع او را لطیفه‌های نهایی و كنایات بی‌بدیل است. او در غزلیاتش سخن‌های نویی آورده است كه نو را حلاوتی دگر است.

وی پروین اعتصامی را نام‌آورترین زن در عرصه‌ شعر فارسی برشمرد و گفت: اگرچه در تاریخ ادبیات فارسی كم نیستند زنان شاعره‌ای كه قریحه خود را در سرودن اشعار فارسی آزموده‌اند ولی باید اذعان نمود كه هیچ كدام با پروین اعتصامی تبریزی قابل مقایسه نیستند.

استاندار آذربایجان‌شرقی، ‌شهریار را شاعری پرآوازه دانست كه یاد و نام و اشعار نغز او فراتر از مرزهای جغرافیایی گسترده شده و گفت: اگرچه در شعرای متاخر،‌ شاعرانی توانا و سخن‌پردازانی ماهر فراوانند ولی به جرات می‌توان ادعا نمود كه هیچ كدام از آنها به پای شهریار شاعران معاصر،‌ یعنی سیدمحمدحسین شهریار نمی‌رسند.

پاره‌ای از غزلیات او با غزلیات خواجه‌ی شیراز برابری می‌كند و برای حیدربابایش نظیره‌ای نمی‌توان یافت و در عصر حاضر جز شهریار شیرین سخن اساتید برجسته‌ی دیگری در زمینه‌ شعر فارسی و تركی به زیبایی هرچه تمام می‌سرایند كه از آن جمله می‌توان به استاد عابد تبریزی(ره)، استاد نظمی تبریزی، دكتر اقبالی، استاد شكیب، استاد شب‌خیز و بسیاری دیگر اشاره كرد.

وی همچنین با اشاره به فعالیت‌های ماندگار سه علامه‌ بزرگوار و بی‌بدیل آذربایجان شرقی تاكید كرد: در عرصه‌ حكمت و فلسفه اگرچه ملاهادی سبزواری از خراسان و صدرالمتالهین از شیراز جایگاه ویژه‌ای دارند ولی علامه سیدمحمدحسین طباطبایی و علامه محمدتقی جعفری از فرزندان آذربایجان جایگاه بس والایی در این زمینه دارند.

اگرچه علمای شیعه‌ای كه از نقاط مختلف كشور برخاسته‌اند بسیارند و همگی باعث عزت و افتخار اسلامند ولی باید اذعان نمود كه جایگاه علامه امینی ویژه است.

او با خلق اثری جاودانه به نام الغدیر خدمتی به عالم تشیع نمود كه نظیر آن كمتر یافت می‌شود. همه می‌دانیم كه شروع مدارس جدید با تاسیس مدارس رشدیه بود كه موسس آنها میرزاحسن معروف به رشدیه است كه او نیز اهل تبریز بود.

استاندار آذربایجان‌شرقی همچنین با اشاره به نقش مرحوم باغچه‌بان در موضوع آموزش ناشنوایان و نابینایان،تأسیس اولین چاپخانه و انتشار اولین روزنامه را نیز  از افتخاراتی دانست كه منحصر به آذربایجان است.

وی با اشاره به زلزله‌های ادواری بزرگ كه بسیاری از مواریث فرهنگی را تخریب نموده و یا از بین برده است باقیمانده این تمدن و فرهنگ عظیم را قابل اعتنا دانسته، گفت: بازار تبریز تا چند سال قبل به عنوان بزرگترین مجموعه سرپوشیده جهان به شمار می‌رفت و بیانگر موقعیت ممتاز بازرگانی شهر تبریز بود و گرچه كاشی‌كاری‌های بناهای باقیمانده از دوره صفویه در اصفهان بسیار زیاد است ولی كاشی‌كاری مسجد كبود تبریز از حیث ظرافت و زیبایی شاهكاری  استثنایی است. مسجد مزبور به حق "فیروزه جهان اسلام" نام گرفته است.

جبارزاده، ارك علیشاه را كه دیوار سترگ آن نشانه عظمت بنای اولیه است، در نوع خود بی‌بدیل دانست و گفت: تل‌های باقیمانده از ربع رشیدی گرچه یادآور خاطرات تاریخی تأسف‌آور و دلخراش است  مع‌الوصف بسیار غرورانگیز و افتخار آفرین است.

وی افزود: می‌دانیم تقدم زمانی از نظر آموزش عالی با دانشگاه جندی شاپور است كه افتخار آن نصیب مردم خوزستان است ولی اگر اصل را بر وسعت، تعداد دانشجویان و اساتید، تعداد رشته‌ها و تعداد كتاب‌ها قرار دهیم این فضیلت مخصوص آذربایجان است چون ربع رشیدی در زمان فعالیت خود دارای شش هزار دانشجو از اقصی نقاط بلاد اسلامی و تعداد زیادی اساتید از كشورهایی هم چون مصر، هند، چین و یونان بوده است.

استاندار آذربایجان‌شرقی تاكید كرد: در عرصه حماسه‌آفرینی و حفظ تمامیت ارضی ایران افرادی از آذربایجان برخاسته‌اند كه نظایر آنها را در جای دیگر كشور كمتر می‌توان یافت. ما آذری‌ها در همیشه تاریخ مردمانی قدردان و قدرشناس بوده‌ایم و هر كسی قدمی در اعتلای این مرزوبوم برداشته در تاریخ ما به نیكی از آنان یاد شده و نام آنان برای همیشه در نزد ما زنده است.

وی خطاب به حاضران در این آیین گفت: همه‌ افتخاراتی كه برشمردم همه مربوطه به گذشته‌ ماست، پس ما برای نسل‌های آینده باید چه به یادگار بگذاریم؟، روی سخنم با نسل حاضر اهل فرهنگ و هنر است. بایستی با عشق و اراده‌ی مصمم بپاخاست و فرهنگ دیرینه‌ آذربایجان را جانی تازه و نو بخشید.

وی تاكید كرد: عاشیق چنگیز باید سازش را كوك كند و جداری و عرب و امیرسپهر قله‌های موسیقی آذربایجانی را برای خود داشته باشند.

امروز قلم زیبا و خوش و خوب‌نویس فرزبود باید شعر سروده‌ی عابد و اقبالی و نظمی و رنجی و شهبازی و ... را به كتابت درآورد.

زمان حال ما بایست هنر خنده بر لب مرد نشاندن هاشم چاووشی و بابك نهرین را قدر بداند و ایشان نیز در اعتلای فرهنگ این مرزوبوم چون سربازی فداكار باشند.

امروز نقش هنرمندی علیرضا طاهری و یوسف اعظمی و یعقوب خیبر و ... نقشی نادیده انگاشتنی نیست.

مگر می‌شود هنر زیبای عكاسی جدیدالاسلام و تهرانچی و شب‌خیز و خانعلی صیامی را در عصر حاضر دید و تحسین نكرد.

نقش و نگار نخجوانی و باجالانلو و شریفی و كهنمویی و... نقش عشق و رنگ یكرنگی با خود دارد.

وی در پایان گفت: خلاصه سینما و تئاتر و موسیقی و خط و نقاشی و عكس و شعر این دیار با تمامی داشته‌های حال و گذشته‌اش نمره‌ای عالی به خود اختصاص داده است و امروز بر من و شماست كه دست در دست هم برای اعتلای بیش از پیش فرهنگ آذربایجان و تأثیرگذاری آن بر فرهنگ ایران زمین قدم برداریم.

 آیین باشكوه یاد شده توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی برگزار شد.